نمونه سوالات چهارگزینه ای دیرینه شناسی 1(ماکروفسیل)

قابل توجه وبلاگ نويسان عزيز :  كپي برداري از اين نمونه سوالات  منوط بر درج منبعgeologyinfo.blogfa.com))مي باشد.

نمونه سوالات چهارگزینه ای دیرینه شناسی 1(ماکروفسیل)

1-      کدام یک از دانشمندان زیر را می توان از پایه گذاران علم فسیل شناسی دانست؟

1)      پالیسی

2)      کوویه

3)      لامارک

4)      اسمیت

2-      کدام گزینه از ویژگی های فسیل های شاخص نمی باشد؟

1)      انتشار جغرافیایی محدوده

2)      فراوانی در رسوبات

3)      طول عمر کوتاه

4)      تشخیص آسان

3-      عمق زندگی موجودات توسط کدام یک از فاکتورهای زیر کنترل می شود؟

1)      نورومواد غذایی

2)      مواد غذایی ،درجه حرارت

3)      نورودرجه حرارت

4)      شوری ونور

4-      کدام فرایند فسیل شدن دربین گیاهان بیشتر دیده می شود؟

1)      تقطیر

2)      کانی شدن

3)      جانشینی

4)      سنگ شدگی

5-      کدام یک از ترکیبات شیمیایی زیر پس از بین رفتن موجود بدون تغییر باقی می ماند؟

1)      فسفات

2)      آهک

3)      دولومیت

4)      سیلیس

6-      اندام های نرم کدام یک از موجودات زیر به صورت فسیل کامل یافت شده است؟

1)      بی مهرگان

2)      ماموت

3)      روزن داران

4)      جلبک های آهکی

7-      واحد اساسی تاکسونومی چه نام دارد؟

1)      گونه

2)      جنس

3)      خانواده

4)      راسته

8-      کدام گزینه از فسیل های کاذب محسوب می شود؟

1)      رد پای موجودات

2)      اندام های نرم

3)      اندام های سخت

4)      گاسترولیت

9-      کدام صفت درتمایز جنس های مختلف از یک دیگرموثر است؟

1)      شکل دهانه

2)      ساختمان داخلی

3)      تفاوت بارز مورفولوژیک

4)      ترکیب شیمیایی

10-   مکان های مناسب برای نمونه برداری عبارتست از:

1)      چا ه های نفت

2)      جاهایی که حفاری شده

3)      رود خانه ها

4)      خاکستر های آتشفشانی

11-   درکدام گروه از موجودات زیر دستگاه عصبی وجود دارد؟

1)      مهره داران

2)      بی مهرگان

3)      تک سلولی های جانوری

4)      گیاهان

12-   آرکئوسیاتیدها صفات کدام یک از موجودات زیررا دارا هستند؟

1)      اسفنج ها وبریوزوئرآ

2)      مرجان ها وبراکیوپودآ

3)      اسفنج ها ومرجان ها

4)      بریوزوئرآ و براکیوپودآ

13-   اینترووالوم درکدام گروه از موجودات مشاهده می شود؟

1)      اسفنج ها

2)      آرکئو سیاتها

3)      کیسه تنان

4)      بریوزوئرآ

14-   آرکئوسیاتها معرف کدام زمان زمین شناسی هستند؟

1)      پرمین

2)      اردویسین

3)      کامبرین

4)      تریاس

15-   سبدهای لرزان وسلولهای کوآنوسیت مشخصه کدام گروه از موجودات می باشند؟

1)      نرم تنان

2)      کیسه تنان

3)      آرکئوسیات ها

4)      اسفنج ها

16-   کدام یک از سلول های زیر در تشکیل سوزن های اسفنج ها دخالت دارند؟

1)      کوآنوسیت

2)      نماتوسیت

3)      آمیبوسیت

4)      تمام موارد

17-   کامل ترین اسفنج از دیدگاه تکامل ساختمان داخلی عبارتند از:

1)      اسفنج های سیلیسی

2)      آسکون

3)      سایکون

4)      لوکون

18-   کدام یک از انواع سوزن های زیر در تشکیل اسکلت اسفنج های سیلیسی ژوراسیک فوقانی وکرتاسه دخالت داشته اند؟

1)      چهارمحوری

2)      تک محوری

3)      دسمون

4)      سه محوری

19-   اسفنج های لی تیستیده آ متعلق به کدام گروه از اسفنج ها ی زیر هستند ؟

1)      دموسپونجیا

2)      اسفنج های مرجانی

3)      اسفنج های سیلیسی

4)      آهکی

20-   هیدنوسراس دارای کدام یک از اسکلت های زیر است؟

1)      آهکی

2)      دموسپونجیا

3)      سیلیسی

4)      هرسه

21-   سلانترون کدام بخش از اسکلت کیسه تنان را تشکیل می دهد؟

1)      دهانه

2)      قاعده

3)      حفره مرکزی

4)      دیواره

22-   سلول های حسی حاشیه ای درکدام یک از راسته های زیر وجود دارد؟

1)      تراکی لینیدا

2)      هیدروزوآ

3)      میله پورینا

4)      استی لاس ترینا

23-   کدام یک ازراسته های زیر دارای پولیپ های دوشکلی می باشند؟

1)      هیدروئیدآ

2)      میله پورینا

3)      تراکی لینیدا

4)      سیفونوپوریدا

24-   موجودا ت کدام رده از کیسه تنان منحصرا به شکل پولیپ زندگی می کنند؟

1)      پروتوزوآ

2)      هیدروزوآ

3)      اسکی فوزوآ

4)      آنتوزوآ

25-   کدام گروه از مرجان ها در پالئوزوئیک می زیسته اند؟

1)      مرجان های لوله ای

2)      هتروکورالیا

3)      اسکلراکتینا

4)      آنتوزوآ

پاسخ نامه

1-      2

2-      1

3-      3

4-      1

5-      1

6-      2

7-      1

8-      4

9-      3

10-   2

11-   1

12-   3

13-   2

14-   3

15-   4

16-   3

17-   4

18-   2

19-   1

20-   3

21-   3

22-   1

23-   2

24-   4

25-   1

 

26-   کدامیک از اندام های زیر درجویدن غذای کرم ها موثراست؟

1)      معده

2)      ماکسی له

3)      ماندی بل

4)      موهای ظریف

27-   آرواره کیتینی – آهکی کرم ها چه نام دارد؟

1)      ماکسی له

2)      اسکوله کودونت

3)      ماندی بل

4)      زائده

28-   زوئیده های بریوزوئر ها در کدام یک از اندام های زیر قراردارند؟

1)      زوآسیوم

2)      حفره بدنی

3)      دهانه

4)      قاعده

29-   کدام یک از جنس های زیر دارای دهانه کریپتوستوم است؟

1)      فنسترا

2)      پتیلودیکتیا

3)      پیناکوتری پا

4)      آرکمیدس

30-   بریوزوئر های کلسیتی درکدام یک از راسته های زیر جای دارند؟

1)      سیتوپورینا

2)      کریپتوستوماتا

3)      کتنوستوماتا

4)      کیلوستوماتا

31-   شاخه بازوپایان درکدام یک از دوران های زمین شناسی گسترش داشته اند؟

1)      پالئوزوئیک

2)      مزوزوئیک

3)      سنوزوئیک

4)      هرسه مورد

32-   دلتریوم درکدام بخش بازوپایان وجود دارد؟

1)      پهلوی عقبی

2)      کفه شکمی

3)      کفه پشتی

4)      پهلویی

33-   منفذ خروج پدیکل در بازو پایان چه نام دارد؟

1)      نوک

2)      دلتریوم

3)      سولکوس

4)      فولد

34-   خطی که درامتداد آن دوکفه بازوپایان به هم متصل می شود چه نام دارد؟

1)      نوک

2)      دلتریوم

3)      فورامن

4)      خط لولا

35-   کدام یک از اندام های زیر دربه حرکت درآوردن مایع حفره عمومی بازو پایان دخالت دارند؟

1)      بازوها

2)      سینوس پاله آلی

3)      لوفوفور

4)      ماهیچه ها

36-   نوتریوم درکدام بخش از صدف بازوپایان وجود دارد؟

1)      پهلوی جلویی

2)      کفه شکمی

3)      کفه پشتی

4)      پهلوی عقبی

37-   پوسته صدف بازوپایان توسط کدام یک از بخش های صدف ترشح می شود؟

1)      پرده بدنی

2)      لوفوفور

3)      بازو

4)      حفره بدنی

38-   کدامیک از جنس های زیر دررسوبات کامبرین وجود دارد؟

1)      پردوکتوس

2)      بلینگسلا

3)      ترابراتولا

4)      لپتنا

39-   کدام یک از بازوپایان زیر در رسوبات دونین گسترش بیشتری دارد؟

1)      اسپیریفر

2)      ترابراتولا

3)      رینکونلا

4)      لیتگولا

40-   اسپوندیلوم درکدام راسته از بازو پایان وجود دارد؟

1)      ستروفومینیده آ

2)      پروکتیده آ

3)      رینکونلا

4)      پنتا مریدآ

 

پاسخ نامه

26-   3

27-   2

28-   1

29-   2

30-   4

31-   4

32-   2

33-   1

34-   4

35-   3

36-   3

37-   1

38-   2

39-   1

40-   4

نمونه سوالات کارشناسی ارشد ماکروفسیل

۲۶-      کدام یک از رده های زیر از پست ترین رده های نرم تنان محسوب می شوند؟

1)      آمفی نورا

2)      پلسی پودا

3)      گاستروپودا

4)      سفالو پودا

۲۷-      کدام یک از جنس های زیر به طریق جلدی تنفس می کند؟

1)      کیتون

2)      دنتالیوم

3)      پکتن

4)      کونوس

۲۸-      کدام رده دارای پاهای تبر مانند است؟

1)      سفالوپودا

2)      آمفی نورا

3)      گاستروپودا

4)      پلسی پودا

۲۹-      کدام ماهیچه به بسته شدن صدف پلسی پودها کمک می کند؟

1)      تعدیل کننده

2)      ددوکتور

3)      آدوکتور

4)      هرسه مورد

۳۰-      سینوس پاله آلی مشخص کننده کدام بخش از صدف پلسی پودا می باشد؟

1)      جلویی

2)      عقبی

3)      پشتی

4)      شکمی

۳۱-      جنس آرکا دارای کدامیک از دندان بندی های زیراست؟

1)      تاکسودونت

2)      دیزودونت

3)      شیزودونت

4)      ایزودونت

۳۲-      دندان بندی شیزودونت درکدام جنس دیده می شود؟

1)      پکتن

2)      اسپوندیلوس

3)      آرکا

4)      تریگونیا

۳۳-      رادیولیتس متعلق به کدام یک از رده های جانوری زیر است؟

1)      بازوپایان مفصل دار

2)      پلسی پودهای ایزودونت

3)      پلسی پودهای پاکیودونت

4)      گاستروپودآ

۳۴-      کدام یک از پلسی پودهای زیر به طور حفار زندگی می کنند؟

1)      متیلوس

2)      ونوس

3)      پکتن

4)      تارت

۳۵-   کدام رده از نرم تنان به طرق مختلف زندگی می کنند؟

1)      آمفی نورا

2)      اسکافوپودا

3)      گاستروپودا

4)      سفالوپودا

۳۶-   حاشیه خارجی دهانه صدف گاستروپودا چه نام دارد؟

1)      پریستوم

2)      هولوستوم

3)      اسپایر

4)      ستونک

۳۷-   کدام یک از گاستروپودهای زیر متعلق به راسته مزوگاستروپودا می باشد؟

1)      ولوتا

2)      کونوس

3)      سیپره آ

4)      بلروفون

۳۸-   کدام یک از گاستروپودهای زیردارای شُش است؟

1)      حلزون

2)      سیپره آ

3)      کونوس

4)      پاتلا

۳۹-   کدام یک از اندام های زیر در حرکت سفالو پودها دخالت دارد؟

1)      بازوها

2)      سر

3)      پرده بدنی

4)      هیپونوم

۴۰-   صدف هایی از سفالوپودها که بخش شکمی آن ها برروی سطح محدب وخارج صدف قراردارد چه نامیده می شوند؟

1)      اگزوگاستریک

2)      آندوگاستریک

3)      راست گرد

4)      چپ گرد

۴۱-   خط درز عبارت است از:

1)      فاصله بین سپتاها

2)      اثر سپتا برروی سطح خارجی

3)      بخش مرکزی صدف

4)      مرکز صدف

۴۲-   درکدام انواع خط درز ها ،سدل ولوب دندانه داراست؟

1)      گونیاتیت

2)      سراتیت

3)      آمونیت

4)      نوتیلوئیدی

۴۳-   سیفون خارجی دربرگیرنده کدام یک از اعضای زیر می باشد؟

1)      حجره ودیواره

2)      سپتا وحجره

3)      گردن سپتا وسپتا

4)      گردن سپتا وحلقه های رابط

۴۴-   درپوش آمونیت ها چه نام دارد؟

1)      هود

2)      آپتی کی

3)      سیفون

4)      دهانه

۴۵-   آمونیت ها از کدام جنس منشا گرفته اند؟

1)      نوتیلوس

2)      سراتیت

3)      مونوفیلیت

4)      گونیاتیت

۴۶-   بخش اصلی صدف در بلمنوئید ها چه نام دارد؟

1)      فراگموکن

2)      روستر

3)      پرواستراکم

4)      اپی رستر

۴۷-   کدام یک از اشکال زیر از سفالو پودهای دوبرانشی عهد حاضر محسوب می شود؟

1)      آمونیت

2)      سراتیت

3)      گونیاتیت

4)      سپتا

۴۸-   اختاپوس دارای چند بازو می باشد؟

1)      هشت

2)      شش

3)      دو

4)      چهار

۴۹-   کدام رده از نرم تنان منحصرا دریایی هستند؟

1)      گاستروپودها

2)      پلسی پودا

3)      سفالوپودا

4)      هرسه مورد

پاسخ نامه

26-   1

27-   2

28-   4

29-   3

30-   2

31-   1

32-   4

33-   3

34-   4

35-   3

36-   1

37-   3

38-   1

39-   4

40-   1

41-   2

42-   3

43-   4

44-   2

45-   3

46-   1

47-   4

48-   1

49-   3

 

۶۵-   اسکلت غشایی درکدام شاخه جانوری وجود دارد؟

1)      بازوپایان

2)      نرم تنان

3)      خارپوستان

4)      کیسه تنان

66-   فشارآب درخارپوستان توسط کدام یک از اندام های زیر کنترل می شود؟

1)      مجرای شعاعی

2)      آمپوله

3)      پاهای لوله ای

4)      مجرای حلقه ای

67-   پاهای لوله ای خارپوستان درکجا قراردارند؟

1)      طرفین پلاکهای اینتر آمبولاکرال

2)      ماملون

3)      توبرکول

4)      منافذ طرفین آمبولاکرال

68-   کدام یک از اندام های زیر وظیفه حفظ تعادل خارپوستان ثابت را برعهده دارد؟

1)      اندام حجره حجره شده

2)      پریستوم

3)      مادره پورایت

4)      پلاک های چشمی

69-   صفحات اینفرا بازال درکدام بخش از ساختمان صدف خارپوستان ثابت وجود دارد؟

1)      ساقه

2)      فنجان

3)      ریشه

4)      هرسه مورد

70-   مبنای تقسیم بندی خارداران به انواع منظم ونامنظم چیست؟

1)      وضعیت پلاک های چشمی

2)      وضعیت قله

3)      وضعیت دهان ومخرج

4)      نحوه زندگی

71-   صدف کدام خارپوست درسطح زیرین مسطح ودرسطح فوقانی محدب وتقریبا پنج ضلعی است؟

1)      سیداریس

2)      میکراستر

3)      کلیپ استر

4)      مارسانان

72-   کدام جنس از خارپوستان زیربه طریق ثابت زندگی می کنند؟

1)      کلیپ استر

2)      سیانوکرینوس

3)      میکراستر

4)      سیداریس

73-   کدام جنس از لاله وشان دررسوبات ژوراسیک گسترش چشم گیری دارند؟

1)      میکراستر

2)      آنکرینوس

3)      سیانوکرینوس

4)      پنتا کرینوس

74-   کدام گروه از خارپوستان زیر منحصرا درپالئوزوئیک می زیسته اند؟

1)      سیستوئید ها

2)      کرینوئید ها

3)      ستلروئیدها

4)      اکینیدها

75-   کدام صفت همی کورداتاها ،شبیه به مهره داران است؟

1)      وجود اندامی شبیه به نخاع

2)      ترکیب شیمیایی اسکلت

3)      نحوه زندگی

4)      روش تکثیر

76-   حفره بدنی مشخصه کدام شاخه جانوری است؟

1)      کیسه تنان

2)      بازوپایان

3)      نرم تنان

4)      همی کورداتا

77-   اسکلت گراپتولیت چه نام دارد؟

1)      سیکولا

2)      رابدوسوم

3)      تکا

4)      زوئید

78-   ترکیب شیمیایی اسکلت خارجی گراپتولیت ها عبارت است از:

1)      کیتین

2)      فسفات

3)      آهک

4)      سیلیس

79-   نما عبارت است از:

1)      بخش قاعده ای اسکلت گراپتولیت ها

2)      فوقانی ترین بخش راسی سیکولا

3)      اسکلت سخت خارجی گراپتولیت ها

4)      بخش های تشکیل دهنده ی تکا در گراپتولیت ها

80-   اندام ارتباط دهنده زوئید ها درگراپتولیت هاچه نامیده می شود؟

1)      حجره

2)      کانال

3)      استولون

4)      مجرا

81-   مهم ترین راسته گراپتولیت ها کدام است؟

1)      دندروئیده آ

2)      توبوئیده آ

3)      استولونوئیده آ

4)      گراپتولوئیده آ

82-   اندام شناور کننده گراپتولیت های شناور چه نامیده می شود؟

1)      تکا

2)      پنوماتوفر

3)      سیکولا

4)      ویرگولا

83-   فسیل گراپتولیت درکدام یک از سنگ های زیر فراوان تراست؟

1)      شیل

2)      آهک

3)      ماسه سنگ

4)      رس

84-   اولین گراپتولوئید ها درکدام زمان ظاهر شدند؟

1)      سیلورین

2)      اردویسین

3)      ترمادوسین

4)      کربونیفر

 

پاسخ نامه

65-   3

66-   2

67-   4

68-   1

69-   2

70-   3

71-   3

72-   2

73-   4

74-   1

75-   1

76-   4

77-   2

78-   1

79-   2

80-   3

81-   4

82-   2

83-   1

84-   2

 

هم وطنان گرامی درصورت امکان پاسخ نامه سوالات زیر را به آدرس ایمیل من بفرستید.متشکرم

zaminshenasi_83_davoud@yahoo.com

1-      ترکیب شیمیایی بند پایان کدامیک از گزینه های زیر است؟

1)      فسفات

2)      کربنات کلسیم

3)      کیتینوفسفات

4)      سیلیس

2-      اندام دفاعی بند پایان چه نامیده می شود؟

1)      ستا

2)      سر

3)      سینه

4)      دم

3-      کدام اندام درگرفتن وجویدن غذا و هم چنین دفاع به بند پایان کمک می کند؟

1)      آنتن

2)      ماکسی له

3)      کلپید

4)      کلا

4-      گلابل معرف کدام بخش از صدف تریلوبیت ها است؟

1)      سینه

2)      سر

3)      دم

4)      حاشیه صدف

5-      اندام حرکتی تریلوبیت ها چه نام دارد؟

1)      اگزوپودایت

2)      آندوپودایت

3)      ماکسی له

4)      گلابل

6-      کدام گزینه معرف قرارگرفتن خط درز چهره ای درحاشیه سرتریلوبیت می باشد؟

1)      گناتوپارین

2)      اپیستوپارین

3)      پروپارین

4)      هیپو پارین

7-      بخش محوری دم تریلوبیت ها چه نام دارد؟

1)      خاردمی

2)      زاویه جنال

3)      راکیس

4)      گونه

8-      بندهای کدام بخش از صدف تریلوبیت ها کاملا از یکدیگر مجزا می باشد؟

1)      حاشیه

2)      سر

3)      سینه

4)      دم

9-      کدام گروه از تریلوبیت ها خط درز چهره ای ندارند؟

1)      آنگوستی دا

2)      پلی مریدا

3)      شیزوکروال

4)      هولوکروال

10-   درکدام گروه از تریلوبیتها قطعات سینه ای بیش از پنج عدد می باشد؟

1)      آنگوستی دا

2)      پلی مریدا

3)      هولوکروال

4)      شیزوکروال

نمونه سوالات کارشناسی ارشد زمین شناسی (ژئوشیمیGeochemistry)

نمونه سوالات کارشناسی ارشد زمین شناسی (ژئوشیمیGeochemistry)

1)      درکدام گروه از کانی ها ،جانشینی پتاسیم – سدیم به شدت انجام می گیرد؟

1.       آنورتوکلاز

2.       آنورتیت

3.       آنالیسم

4.       پلاژیوکلاز

2)      کدام گروه از سنگ های آسمانی ،مشابه سنگ های آذرین پوسته زمین هستند؟

1.       پالازیت ها

2.       غیرکندریت ها

3.       کندریت ها

4.       کندریت های کربن دار

3)      کدام ویژگی جزو خواص محدود یک سیستم ترمودینامیکی هستند؟

1.       آنتروپی

2.       پتانسیل شیمیایی

3.       حجم

4.       جرم

4)      فراون ترین عنصر کل زمین کدام است؟

1.       H

2.       Si

3.       O

4.       Fe

5)      اگرمقدار یک عنص جزئی دریک عنصر اصلی طی تبلور ماگما روند کاهنده داشته باشد آن عنصر را چه می نامند؟

1.       اسیر شده

2.       استتار شده

3.       پذیرفته شده

4.       ناسازگارشده

6)      ترکیبات استیشویت وپریکلاز درکدامیک از لایه های درون زمین یا فت می شود؟

1.       پوسته

2.       جبه بالایی

3.       جبه میانی

4.       هسته درونی

7)      توزیع عناصر درساختمان کلی زمین به کدام عامل وابسته است؟

1.       پتانسیل شیمیایی

2.       جرم

3.       وزن مخصوص

4.       موارد 1و3

8)      به طورکلی درنقطه تبدیل یک فرم به فرم دیگر،دریک ترکیب واحد ،ازنظر روابط ترمودینامیکی ........دوفرم باهم برابراست.

1.       آنتروپی

2.       انرژی داخلی

3.       آنتالپی

4.       انرژی آزاد

9)      سبک ترین ایزوتوپ های عناصر MoوSr درطی چه فرایندی از فرایندهای تشکیل عناصر ساخته شده اند؟

1.       e

2.       P

3.       R

4.       S

10)   نسبت یا میزان جابجایی Mn2+  به جای Fe2+ درشبکه کانی ها وباافزایش درجه تحول ماگمایی چگونه است؟

1.       افزایشی

2.       ثابت

3.       درمراحل اول افزایشی ولی نهایتا کاهشی

4.       کلا کاهشی

11)   کدام گاز درشرایط احیایی از اهمیت بیشتری برخورداراست؟

1.       O2

2.       SO2

3.       H2S

4.       CO

12)   نتیجه ورود یونهای Na Al  درساختارشکل دما بالای Sio2  (کریستوبالیت )چیست؟

1.       استحکام ساختارکریستالی کریستوبالیت

2.       خروج سایر یون ها از شبکه کریستوبالیت

3.       کاهش نقطه ذوب این کانی

4.       نقصان درساختارکریستالی کریستوبالیت

13)   آمفیبول پرAl درچه شرایطی تشکیل می شود؟

1.       حرارت های پایین

2.       فشار وحرارت پایین

3.       فشاروحرارت بالا

4.       حرارت های بالا

14)   عنصر تالیوم درکدام گروه از کانی ها جانشین یا متمرکز می شود؟

1.       اکسید ها

2.       پلاژیوکلازها

3.       سیلیکات های پتاسیم دار

4.       سولفید ها

15)   اکثرسنگ های آذرین دارای چند درصدNa2O هستند؟

1.       10

2.       5

3.       5/4

4.       5/3

16)   ترکیب شیمیایی خاک نسبت به سنگی که از آن به وجود آمده از کدام عناصر برخوردار است؟

1.       K,Na,Mg بیشتری

2.       K,Na,Mg کمتری

3.       Mg بیشترو K,Naکمتر

4.       Mg کمترو K,Naبیشتر

17)   تغییرات PH آب های طبیعی درچه مرزی می باشد؟

1.       14 – 1

2.       6 – 4

3.       9 – 4

4.       9

18)   درEh,ph پایین Fe درکدام مورد خوب رسوب نمی کند؟

1.       پیریت

2.       هماتیت

3.       سیدریت

4.       مارکازیت

19)   کدام دسته از سنگ های رسوبی از عناصر فرعی وجزئی غنی تر هستند؟

1.       تبخیری ها

2.       ماسه سنگ ها

3.       کربنات ها

4.       شیل های سیاه

20)   کدام ماده دراتمسفرزمین ازهمه فراوان تراست؟

1.       N2

2.       O2

3.       CO2

4.       H2O

21)   به هنگام عبورآبهای جوی از پوسته:

1.       میزان مبادله بین اکسیژن وهیدروژن با سنگ های اطراف معمولا برابراست.

2.       مبادله اکسیژن باسنگ های اطراف بسیار معمول است،اما هیدروژن کمتر مبادله می شود.

3.       مبادله هیدروژن با سنگ های اطراف بسیار معمول است،اما اکسیژن کمتر مبادله می شود.

4.       مبادله اکسیژن با سنگ های اطراف بسیار معمول اما هیدروژن هرگز مبادله نمی شود.

22)   کانی مولیت درکدام دگرگونی تشکیل می شود؟

1.       مجاورتی دما خیلی بالا

2.       ناحیه ای

3.       ناحیه ای فشار بالا

4.       هورن فلس دمای پایین

23)   نام عناصر کمیابی که قابلیت حضوربالایی درترکیبات خاص را دارند ،چیست؟

1.       باضریب مهاجرت آبی بالا

2.       با پتانسیل یونی بالا

3.       تمرکز پذیر

4.       تفرق پذیر

24)   علت حضور برخی از عناصر دردو جایگاه متفاوت درشبکه کانی های سیلیکاته چیست؟

1.       بزرگ بودن شعاع یونی ان ها دربرقراری پیوند های متفاوت با اکسیژن

2.       کوچک بودن شعاع یونی آن ها با توجه به PوTحاکم برمحیط

3.       مناسب بودن اندازه شعاع یونی با توجه به شرایط PوTحاکم برمحیط

4.       میل ترکیبی شدید این گونه عناصربا اکسیژن با توجه به شرایط PوTحاکم برمحیط

25)   به طورکلی نحوه عمل ورفتارژئوشیمیایی عناصری هم چون S,Mo,P,W درمسیرتحولات ماگمایی به سمت تبلورنهایی چگونه است؟

1.       اصولا از هیچ نظم وترتیب خاصی درخروج از مایع وورودبه فاز جامد پیروی نمی کند.

2.       باسایر یونها ،مخصوصا یون های فلزی فراوان درمحیط ماگمایی به تدریج از فاز سیال جدا می شوند.

3.       مراحل اولیه تبلورماگمایی با تشکیل کمپلکس هایی از فاز سیال خارج می شود.

4.       ابتداناسازگار هستند ولی در نهایت سازگار می شوند.

26)   کدام عناصر می توانند دربین ورقه ها یا لایه های کانی های رسی جایگزین شده یا قرار بگیرند؟

1.       آلومینیوم – آهن

2.       کلسیم – سدیم

3.       پتاسیم – سدیم

4.       منیزیم – سدیم

27)   منظوراز نرمالیزه کردن یا تعدیل کردن یک ترکیب شیمیایی چیست؟

1.     نسبت بین مقدارکمی هرعنصردرترکیب مورد نظر 10 بر مقدارکمی همان عنصردرسنگ آسمانی

2.     مقدارعنصر درترکیب مورد نظر  مقدارهمان عنصر درترکیب مبنا

3.     نسبت بین مقدارعنصر در ترکیب مبنا  100 برمیزان همان عنصر درترکیب مورد نظر

4.       نسبت بین مقدار کمی درترکیب مورد نظر بر مقدار کمی همان عنصر درترکیب مبنا

28)   استفاده از تغییرات نسبی فراوانی Alتترائدری وAl اُکتا هدری درآمفیبول هابه چه منظوری انجام می گیرد؟

1.       تعیین ژنز ماگمایی

2.       تشخیص محیط تکتونیکی

3.       ژئوترموبارومتری

4.       نام گذاری آمفیبول ها

پاسخ نامه

1)      1

2)      2

3)      2

4)      4

5)      1

6)      3

7)      1

8)      4

9)      2

10)   1

11)   3

12)   1

13)   4

14)   3

15)   4

16)   2

17)   3

18)   2

19)   4

20)   1

21)   2

22)   1

23)   3

24)   3

25)   4

26)   2

27)   4

28)   3

 

 

29)   کدام اصطلاح درمورد9440Zr,9541Nb,9642Mo صادق است؟

1.       ایزوتون

2.       ایزوتوپ

3.       ایزوبار

4.       ایزومورف

30)   درماگمای احیا کنندده کدام ترکیب گوگرد بااهمیت تراست؟

1.       SO2

2.       CS2

3.       SO2-3

4.       SH2

31)   کدامیک از موارد زیررامی توان به عنوان معدل ترکیب شیمیایی منظومه شمسی درنظر گرفت؟

1.       زمین

2.       سیارات بزرگ خارجی

3.       سیارات کوچک داخلی

4.       هرسه مورد

32)   علی رغم فاصله بیشتر سیاره زهره تا خورشید ،به چه علت دمای سیاره زهره بالاتراست؟

1.       شعاع بیشترزهره

2.       فعالیت ماگماتیزم زیادتر درزهره

3.       جو غلیظ سیاره زهره واثر گلخانه ای

4.       ورود بیشتر اشعه های کیهانی به زهره

33)   باافزایش Si درماگمای سیلیکاته درجه پلی مریزه شدن و ویسکوزیته یا گرانروی چه تغییری می کند؟

1.       درجه پلی مریزه شدن کاهش ولی گرانروی افزایش می یابد.

2.       درجه پلی مریزه شدن افزایش ولی گرانروی کاهش می یابد.

3.       درجه پلی مریزه شدن و گرانروی افزایش می یابد.

4.       درجه پلی مریزه شدن وگرانروی کاهش می یابد.

34)   پوسته زمین از کدام ترکیبات غنی تراست؟

1.       ترکیبات فلزی

2.       ترکیبات با نقطه ذوب بالا

3.       ترکیبات با نقطه ذوب بسیاربالا

4.       ترکیبات با نقطه ذوب پایین

35)   +Ba2  (باشعاع36/1˚A )می تواند به جای K+ (باشعاع38/1˚ A) جایگزین شود.این جایگزینی کدامیک از حالات زیراست؟

1.       اسیرشده

2.       استتار شده

3.       پذیرفته شده

4.       دفع شده

36)   اگر عنصر دارای دو عدد کئوردیناسیون باشد با افزایش دما با کدام عدد کئوردیناسیون درجانشینی شرکت می کند؟

1.       عدد کئودیناسیون پایین تد

2.       عدد کئودیناسیون بالاتر

3.       تاثیری ندارد

4.       باهردو کئوردیناسیون می توانند شرکت کنند.

37)   عناصری دارای فراوانی بیشتر وانرژی پیوندی عظیم هستند که :

1.       Nفرد وZ زوج باشد

2.       N وZ زوج باشد

3.       N زوج وZ فرد باشد

4.       N وZ فردباشد

38)   کدام ترکیبات درگروه هیدرولیزات قرارنمی گیرند؟

1.       بوکسیت ها

2.       تبخیری ها

3.       لاتریت ها

4.       کائولینیت ومونت موریونیت

39)   عناصربا پتانسیل یونی متوسط دراثرعمل هیدرولیز:

1.       رسوب می کنند

2.       درمحلول باقی می ماند

3.       تشکیل اکسید ها را می دهند

4.       باهم ترکیب شده و کمپلکس ها رامی سازند

40)   خروج عناصرازطریق تشکیل کمپلکس بین یون محلول ومواد جامد را چه فرایندی می نامند؟

1.       اکسیداسیون

2.       شلاته شدن

3.       هیدرولیز

4.       هالمیرولیز

41)   کدام ایزوتوپ رادیوژنیک نمی باشد؟

1.       86Sr

2.       87Rb

3.       40Ar

4.       206Pb

42)   کدامیک از عوامل برروی سرعت تجزیه یک ایزوتوپ رادیواکتیوموثر هستند؟

1.       اسیدیته – ردوکس محیط

2.       فشار – فوگاسیته اکسیژن

3.       حرارت – غلظت

4.       هیچ کدام

43)   ترکیب ایزوتوپی هیدروژن آبهای کدام مناطق به استاندارد(SMOW) نزدیک تراست؟

1.       قطبی

2.       خشکی

3.       استوایی

4.       نزدیک به مناطق خشکی

44)   درشرایط رسوبی:

1.       آهن بیشتر به صورت فرو ومنگنز بیشتر به صورت اکسید منگنز رسوب می کند.

2.       آهن بیشتر به صورت محلول درآمده وفقط منگنز رسوب می کند.

3.       آهن بیشتر به صورت فریک ومنگنز بیشتر به صورت هیدرات منگنز رسوب می کند.

4.       آهن بیشتر به صورت محلول درآمده وفقط آهن رسوب می کند.

45)   فعال ترین بخش خاک چیست؟

1.       جزءکلوئیدی

2.       کانی های رسی

3.       مواد آلی

4.       همه موارد

46)   کدام ترکیبات از انواع کاماسیت ها می باشند؟

1.       اتاکسیت ها

2.       اکتا هدریت ها

3.       شری برسیت ها

4.       هگزاهدریت ها

47)   عناصری که به هنگام یونیزه شدن مدار آخرشان با 18 الکترون تکمیل می گردد جزو کدام رده ژئو شیمیایی عناصر محسوب می شوند؟

1.       اتموفیل

2.       کالکوفیل

3.       لیتوفیل

4.       سیدروفیل

48)   چرا نمی توان سن ایزوتوپی یک مذاب را اندازه گیری کرد؟

1.       چون ایزوتوپ های رادیوژنیک درمذاب تجزیه نمی شوند

2.       چون حرارت بالااست

3.       چون هنوز کانی تشکیل نشده است تا بتوان نسبت عنصر والد به دختر را سنجید

4.       هرسه مورد

49)   خواص شیمیایی عناصرمعمولا توسط کدام یک از عوامل کنترل نمی شود؟

1.       اندازه پتانسیل یونی

2.       تعداد نوترون ها

3.       خواص رودکس

4.       تمایل شیمیایی عناصر

50)   نام دیگر فرایند سوختن سیلیسیم فرایند...............است.

1.       e

2.       s

3.       r

4.       c

51)   اصطلاح پلی مورف یا چند شکلی درمورد کدام کانی ها صادق است؟

1.       پیریت ومارکازیت

2.       فلدسپات های پتاسیم داروپلاژیوکلاز ها

3.       پیروکسنها وآمفیبولها

4.       کلسیت ومنیزیت

52)   مهم ترین عامل درظهور هم شکلی یا ایزومورفیسم چیست؟

1.       مشابهت شعاع اتمی بین عناصر مختلف

2.       مشابهت بار بین یون های مختلف

3.       حضور جایگاه های نسبتا مساوی ازنظراندازه درترکیبات مختلف

4.       فقط مشابهت بنیان درترکیبات مختلف

53)   وجود مسکوویت اولیه درگرانیت های نشانه چیست؟

1.       عدم تبلور مسکویت اولیه درگرانیت

2.       تبلور گرانیت دراعماق کم

3.       تبلور گرانیت در حرارت بالا

4.       تبلور گرانیت درفشار زیاد بخار آب

54)   شعاع یونی گوگرد درترکیب پیریت نسبت به ترکیب انیدریت چگونه است؟

1.       برابراست

2.       بزرگ تراست

3.       کوچک تراست

4.       کوچک تریا برابراست

55)   نرمالیزه کردن یعنی چه؟

1.       تقسیم فراوانی عناصر مورد نظردرنمونه به فراوانی همین عناصر دریک نمونه استاندارد

2.       جمع کردن فراوانی عناصر مورد نظر درنمونه با فراوانی همین عناصر دریک شهاب سنگ کندریتی

3.       برابر قراردادن فراوانی عناصر مورد نظر درنمونه بافراوانی همین عناصر دریک نمونه استاندارد

4.       تقسیم فراوانی عناصر دریک نمونه استانداردبرفراوانی این عناصردرنمونه مورد نظر

پاسخ نامه

29)   1

30)   4

31)   2

32)   3

33)   3

34)   4

35)   1

36)   2

37)   2

38)   2

39)   1

40)   4

41)   1

42)   4

43)   3

44)   3

45)   4

46)   4

47)   2

48)   3

49)   2

50)   1

51)   1

52)   3

53)   4

54)   2

55)   1

 

تست های کارشناسی ارشد رسوب شناسی

نمونه سوالات کارشناسی ارشد زمین شناسی (رسوب شناسی)

1)      اگر کشیدگی سه رسوبC,B,A به ترتیب پلیتی کورتیک ،نرمال ولپتو کورتیک باشد جورشدگی آن ها از خوب به ضعیف از راست به چپ کدام است؟

1.      C,A,B

2.      C,B,A

3.      B,C,A

4.      A,B,C

2)      منحنی های تجمعی احتمالی رسوباتی که پراکندگی دانه ها به حالت نرمال باشد چگونه است؟

1.      Uشکل

2.      خط مستقیم

3.      خط باشکستگی زیاد

4.      Sشکل

3)      بار بستر به کدام رسوبات گفته می شود؟

 

1.      سیلت که به حالت معلق حرکت می کند

2.      ماسه که توسط باد انتقال می یابد

3.      ماسه وگراول که در کف بستر رودخانه حرکت می کند

4.      گل که در کف بستر رودخانه چسبیده است

4)      آشفته یا خطی بودن جریان توسط چه عواملی کنترل می شود؟

1.      چگالی ذره ،سرعت سیال ،مسافت طی شده،ویسکوزیته

2.      سرعت ذره،قطر ذره،چگالی ذره،غلظت سیال

3.      سرعت سیال ، مسافت طی شده ، ضریب خشونت بستر ،قطر ذره

4.      چگالی سیال ،چگالی ذره ،غلظت سیال ،سرعت ذره

5)      کدام عامل درتغییر میزان تخلخل در یک رسوب نقش موثری دارد؟

1.      اندازه دانه

2.      بافت سطح دانه ها

3.      جنس دانه ها

4.      وزن مخصوص دانه ها

6)      دانه هایی با جنس کربنات کلسیم ،فاقد ساختمان داخلی وبا اندازه 1/0 تا 5/0 میلی متر چه نامیده می شوند؟

1.      اینتراکلاست

2.      اائید

3.      پیزوئید

4.      پلوئید

7)      رابطه شکل ذره با مسافت حمل شده در رسوبات آواری چگونه است؟

1.      هردو رابطه مستقیم دارند

2.      گرد شدگی رابطه مستقیم وکرویت رابطه عکس دارد

3.      بسته به ترکیب کانی شناسی کاهش وافزایش می یابند

4.      گرد شدگی رابطه عکس وکرویت رابطه مستقیم دارد

8)      کاربرد دیاگرام هیلستروم برای تعیین چیست؟

1.      سرعت بحرانی لازم برای تخریب ،حمل ورسوب گذاری دانه های مختلف در رودخانه

2.      سرعت رسوب گذاری وسرعت حمل ونقل ذرات درحد ماسه

3.      سرعت بحرانی لازم برای فرسایش دانه های بستر رودخانه

4.      نوع جریان آشفته یا خطی در رود خانه

9)      براساس قانون شزی سرعت جریان دریک کانال مستقیم متناسب است با ضریب خشونت بستر در ریشه دوم:

1.      شعاع هیدرولیکی به اضافه شیب بستر

2.      سطح مقطع جریان ضرب در شیب بستر به اضافه محیط قسمت نمناک

3.      سطح مقطع جریان ضرب در شیب جریان مستقیم بر سه برابر عمق کانال ضرب در عرض کانال

4.      سطح مقطع جریان ضرب در شیب جریان مستقیم بر دو برابر عمق وعرض کانال

10)  در دیاگرام گل سرخی ساخت های رسوبی که امتداد جریان را نشان می دهند ، به چه صورت ظاهر می شوند؟

1.      Polymodal

2.      Bimodal

3.      Bipolar

4.      Unimodal

11)  کدام پارامتر آماری در بررسی منشا کاربرد بیشتری دارد؟

1.      Median

2.      Mode

3.      Skewness

4.      Sorting

12)  دو ذره با قطر متفاوت در ستونی از آب درحال سقوط هستند اگر درمدت زمان ثابت ،مسافت طی شده توسط ذره اول 4برابر مسافت طی شده توسط ذره دوم باشد وهردوذره درمحیط با شرایط یکسان ته نشین شوند،نسبت ذره دوم به ذره اول چیست؟

1.      4/1(ممیز به منزله کسراست  یک  چهارم)

2.      2/1(ممیز به منزله کسراست  یک  دوم)

3.      2

4.      4

13)  کدام تعریف درمورد جریان توربیدتی صحیح تر است؟

1.      جریان چگال که دراثر اختلاف درجه شوری به وجود می اید

2.      جریان آشفته که دراثر اختلاف دما به وجود می آید

3.      جریان دائمی که فقط درمحیط های دریاچه ای به وجود می آید

4.      جریان دانسیته ای که دراثر اختلاف چگالی دوسیال به وجود می آید

14)  به طور معمول ریپل مارک ها درکدام رژیم های جریانی تشکیل می شوند،دراین رژیم ها عدد فرود چقدر است؟

1.      بالا- کم تراز 1

2.      پایین –کم تراز 1

3.      پایین – بالاتر از1

4.      بالا – صفر

15)  دریک رسوب وجود کوارتز های پلی کریستالین ،باکنتاکت زیگ زاگی وخاموشی موجی از کدام منشا محتمل تر است؟

1.      سنگ های رسوبی

2.      سنگ های ولکانیکی قدیمی

3.      سنگ های دگرگونی قدیمی

4.      رگه های هیدروترمال

16)  لامیناسیون های مورب تابیولار کوچک مقیاس درمحیط های آبی براساس حرکت ورسوب گذاری کدام یک از اشکال لایه ای ودرکدام حالت جریان آب تشکیل می گردد؟

1.      ریپل مارک درجریان پایین

2.      دون وریپل درسطح آن در جریان بالا

3.      دون ها درجریان پایین

4.      دون های برگشتی درجریان بالا

17)  کانی های رسی درطول دیاژنز به یکدیگر تبدیل شده و نوع مقاوم آن ها پایدار می مانند . چنانچه اسمکتیت تحت تاثیر دیاژنز قرار گیرد ،درنهایت به کدام کانی ها تبدیل می شوند؟

1.      اسمکتیت – مونت موریونیت

2.      کلریت- ایلیت

3.      مونت موریونیت – ایلیت

4.      مسکویت – کلریت

18)  درآب شیرین سرعت ته نشست ذرات رسوبی درحرارت 30 درجه سانتی گراد نسبت به حرارت 10 درجه سانتی گراد چگونه است؟

1.      خیلی کم تراست

2.      کمی بیشتر است

3.      کمی کمتر است

4.      معادل است

19)  کدام گروه از ساخت های رسوبی زیر در رژیم جریانی پایین تشکیل می گردند؟

1.      ریپل مارک نامتقارن- دون – لایه بندی مورب مسطح

2.      لایه بندی مسطح – آنتی دون- ریپل مارک

3.      آنتی دون – لایه بندی مورب مسطح – ریپل مارک

4.      جدایش خطی – ریپل مارک – لایه بندی مسطح

20)  درنهشته های درون کانال یک سیستم رود خانه ای با جریان مستمر وانرژی زیاد چه نوع کج شدگی مورد انتظار است؟

1.      حالت تقارن

2.      مثبت نزدیک به حالت متقارن

3.      منفی

4.      مثبت

21)  یک توالی قائم ازرسوبات مربوط به یک محیط ساحلی از قاعده به طرف راس شامل ماسه درشت،ماسه متوسط ،ماسه ریز،ماسه متوسط وماسه درشت می باشد.با فرض یکسان بودن سایر مشخصه ها ی بافتی تغییرات تخلخل درطول این توالی چگونه است؟

1.      ابتدا کاهش وسپس افزایش می یابد

2.      ابتدا افزایش وسپس کاهش می یابد

3.      دربخش های ریز دانه بیشتر است

4.      تقریبا یکسان است

پاسخ نامه

1.      4

2.      2

3.      3

4.      2

5.      1

6.      4

7.      3

8.      1

9.      4

10.  3

11.  2

12.  2

13.  4

14.  2

15.  3

16.  1

17.  2

18.  2

19.  1

20.  3

21.  4

تست های کارشناسی ارشد رسوب شناسی

1)      درمحیط های آبی ،دانه ها به طرق مختلف حرکت کرده وباعث جدا شدن دانه ها در اندازه های متفاوت از یکدیگر شده که به نام ............گفته می شود.

1.      باربستر

2.      ذرات تساوی قطری

3.      بارتعلیقی

4.      جورشدگی هیدرولیکی

2)      رسوبی از 75 درصد گراول 5 درصد ماسه و20درصد گل تشکیل شده است نام رسوب چیست؟

1.      گراول

2.      گل گراولی

3.      گراول ماسه ای گلی

4.      گراول گلی

3)      طبق قانون دارسی میزان عبور سیال با کدام عامل رابطه غیر مستقیم دارد؟

1.      ضریب نفوذ پذیری

2.      افت فشار

3.      سطح مقطع

4.      غلظت سیال

4)      وجود ماسه های ریز با چینه بندی لامینه ای متقاطع همراه با ریپل مشخصات کدام بخش توالی کلاسیک بوما را نشان می دهد؟

1.      A

2.      B

3.      C

4.      D

5)      رسوبی دارای دانه های گرد وهم اندازه وزمینه ای از رس می باشد بلوغ بافتی آن چگونه است؟

1.      بسیار بالغ

2.      بافت برگشتی

3.      نابالغ

4.      نیمه بالغ

6)      منحنی کدام یک از رسوبات زیر  بیشتر لپتوکورتیک است؟

1.      ماسه های بایمودال

2.      ماسه های رود خانه ای هم راه با قطعات ریگ

3.      ماسه های ساحلی

4.      مخلوطی از ماسه های ساحلی ورس های لاگونی

7)      دربخش B توالی کلاسیک بوما چه نوع ساختمان رسوبی تشکیل می شود؟

1.      لامینه موازی

2.      گریدد بدینگ

3.      ریپل مارک جریانی

4.      طبقه بندی مورب

8)      اگر 8درصد  ذرات گروال و32درصد ذرات درحد ماسه ،25درصد ذرات درحد سیلت و15درصد ذرات درحد رس می باشد نام دقیق رسوب درتقسیم بندی فولک(Folk,1980 (چیست؟

1.      گل ماسه ای گراول دار

2.      گل گراول دار

3.      ماسه گلی گراول دار

4.      گراول گلی ماسه دار

9)      دورسوب با اختصاصات زیر دردسترس است جورشدگی کدام یک بهتربوده وچرا؟

رسوبA – میانگین اندازه ذرات (25/1)فی وضریب جورشدگی آن35/0 است.

رسوبB – میانگین اندازه ذرات (5/1-)فی وضریب جورشدگی آن2 است.

1.      رسوب اول دارای جورشدگی بهتری است زیرا ضریب جورشدگی آن کم تر است.

2.      رسوب اول دارای جورشدگی بهتری است زیرامیانگین اندازه ذرات بیشتری دارد.

3.      رسوب دوم دارای جورشدگی بهتری است زیرا ضریب جورشدگی آن بیشتر است.

4.      رسوب دوم دارای جورشدگی بهتری است زیرامیانگین اندازه ذرات کم تر است.

10)  نیروهای موثر حرکت اولیه دانه ها عبارتند از :

1.      نیروی بلند کردن دانه ها وشتاب ثقل

2.      نیروی کششی واصطکاک

3.      نیروی کششی ونیروی بلند کردن دانه

4.      نیروی کششی با شدت جریان آب وشتاب ثقل

11)  ساختارهای رسوبی وبالشی در اثر ..........

1.      قرارگرفتن رسوبات گلی برروی رسوبات ماسه ای تشکیل می شود.

2.      غالبا دراثر قرار گرفتن رسوبات ماسه ای برروی رسوبات گلی ایجاد می شود.

3.      جابه جایی رسوبات تحت تاثیر فرایندهای رسوب گذاری به فرم کششی تشکیل می شود.

4.      لغزش درهنگام زمین لغزه تشکیل می شود.

12)  شکستگی های موجود درمنحنی با مقیاس احتمالی منعکس کننده ی چیست؟

1.      شرایط فیزیکی وشیمیایی متفاوت

2.      فرایندهای متفاوت حمل ونقل

3.      توزیع متفاوت اندازه ذرات

4.      شرایط  محیطی متفاوت

13)  بارکششی شامل چه نوع دانه هایی است؟

1.      ذراتی که به صورت معلق ،چرخشی وجهشی حرکت می کنند.

2.      ذراتی که به صورت چرخشی ،معلق وخزشی حرکت می کنند.

3.      ذراتی که به صورت چرخشی ،خزشی وجهشی حرکت می کنند.

4.      ذراتی که به صورت معلق وخزشی حرکت می کنند.

14)  توالی های درشت شونده وریز شونده بیشتر درچه محیط هایی گسترش می یابند؟

1.      ساحلی ،باتلاقی

2.      دریاچه ای ،باتلاقی

3.      دلتایی،رود خانه ای

4.      باتلاقی ،ساحلی

15)  ترتیب ته نشین شدن نهشته های تبخیری کدام است؟

1.      کلرورها،کربنات ها،سولفات ها

2.      سولفات ها،کلرورها،کربنات ها

3.      کربنات ها،کلرورها،سولفات ها

4.      کربنات ها ،سولفات ها،کلرورها

16)  کدام گزینه درقانون استوکس نقشی ندارد؟

1.      اندازه ذرات

2.      هدایت الکتریکی مایع

3.      تاثیرغلظت مایع درسقوط ذرات درآن

4.      نیروی مقاومت مایع درمقابل ذرات

17)  کدام جمله صحیح است؟

1.      جلبک ها درهنگام فتوسنتز فشارگاز CO2 را درمحیط افزایش می دهند.

2.      جلبک ها درهنگام فتوسنتزگاز کربنیک وارد آب می کنند.

3.      درمحیط های امروزی از فاکتورهای مهم درتشکیل کربنات سدیم فتوسنتز جلبک هاست.

4.      جلبک ها از نظر حجمی کم ترین رسوبات کربنات کلسیم را تولید می کنند.

18)  Bioturbation چیست؟

1.      به هم ریختگی رسوبات توسط موجودات زنده را گویند.

2.      به اثری که جانوران دررسوبات برجای می گذارند.

3.      حفاری توسط موجودات زنده گل خوار را گویند.

4.      قالبی است که موجودات گل خوار برجای می گذارند.

19)  کدام جمله صحیح است؟

1.      کاهش ph موجب انحلال کربنات کلسیم وته نشین شدن سیلیس می شود.

2.      افزایش ph موجب انحلال کربنات کلسیم وته نشین شدن سیلیس می شود.

3.      افزایش phموجب ته نشین شدن کربنات کلسیم وانحلال سیلیس می شود.

4.      کاهش phموجب ته نشین شدن کربنات کلسیم وانحلال سیلیس می شود.

20)  درتوالی کلاسیک بوما،بخش B تحت چه شرایط هیدرولیکی تشکیل می گردد؟

1.      جریان پایین براثرحرکت ریپل ها

2.      جریان بالا براثر حرکت آنتی دون ها

3.      جریان پایین براثرحرکت مگاریپل ها

4.      جریان بالا براثررسوب گذاری ذرات ریز تر به فرم مسطح

21)  تخلخل های نوع شبکه رشدی ،قالبی ،شکافی وپناهگاهی به ترتیب......هستند.

1.      اولیه ،ثانویه،اولیه ،اولیه

2.      اولیه ،ثانویه ،ثانویه ،ثانویه

3.      ثانویه ، ثانویه ،ثانویه، اولیه

4.      ثانویه،اولیه،ثانویه ،ثانویه

22)  پلت های کربناته دانه هایی با اختصاصات زیر هستند:

1.      دراندازه های گراول وبدون ساختمان داخلی

2.      گردوکروی با دوایرمتحد المرکز

3.      کروی با هسته هایی درمرکز

4.      دراندازه ماسه وکوچک تر،فاقد ساختمان داخلی ،کروی یا بیضوی شکل

23)  درهنگام اندازه گیری اندازه دانه ها دررسوبات هدف از اندازه دانه کدام یک از ابعاد دانه است؟

1.      قطر متوسط دانه

2.      بلند ترین قطر دانه

3.      نسبت طول به عرض

4.      قطر عمود برقطر متوسط

24)  اگر ذراتی به قطر 5/5فی  توسط یک رود خانه به یک محیط دریاچه ای به حرارت متوسط c˚22 وارد شوند با فرض راکد بودن محیط دریاچه چه مدت طول می کشد تا این ذرات در بستر دریاچه عمق 120متری رسوب شوند؟

1.      3/7ساعت

2.      2/14ساعت

3.      296دقیقه

4.      6/324دقیقه

پاسخ نامه

1.      4

2.      4

3.      4

4.      3

5.      2

6.      3

7.      1

8.      2

9.      3

10.  2

11.  2

12.  4

13.  3

14.  3

15.  4

16.  2

17.  3

18.  1

19.  1

20.  4

21.  2

22.  4

23.  2

24.  1

تست های کارشناسی ارشد رسوب شناسی

1)      اگر رابطه ابعادبلند ،متوسط وکوتاه یک ذره رسوبی به صورتL=I>>S  باشد نام شکل دانه چیست؟

1.      تیغه ای

2.      صفحه ای

3.      میله ای

4.      هم بعد

2)      کدام گزینه ساختمان های رسوبی اولیه فیزیکی رانشان می دهد؟

1.      ریپل مارک – طبقه بندی مورب

2.      طبقه بندی مورب- استیلولیت

3.      ریپل مارک- کنکرسیون

4.      مخروط درمخروط- لامیناسیون

3)      اگررسوب Aبه صورت لپتوکورتیک ورسوب B مزوکورتیک باشد،کدام گزینه صحیح تراست؟

1.      به طورقطع رسوب Aبه صورت بایمدال است

2.      جورشدگی هردورسوب دقیقا یکسان است

3.      جورشدگی دررسوب Aضعیف تراز Bاست

4.      جورشدگی دررسوب Bضعیف تراز Aاست

4)      کدام یک از مکانیزمهای حرکت ذرات درمحیط های بادی از اهمیت بیشتری برخورداراست؟

1.      جهشی

2.      غلتیدن

3.      معلق

4.      سُرخوردن

5)      جریان های توربیدیتی چه نوع جریان هایی هستند؟

1.      یک نوع جریان که دراکثر لایه های نفلوئیدی تشکیل می شود.

2.      یک نوع جریان دانسیته ای که دراثر اختلاف دما ایجاد می شود.

3.      یک نوع جریان دانسیته ای که در اثر اختلاف درجه شوری ایجاد می شود.

4.      یک نوع جریان دانسیته ای که دراثراختلاف میزان مواد معلق به وجود می آید.

6)      ریپل مارک ها دررژیم جریانی ............به وجود می آیند وعدد فرود دراین حالت ..........است.

1.      بالاتر- بیشتر از یک

2.      پایین – کمتر ازیک

3.      پایین – بیشتراز یک

4.      بالا – مساوی صفر

7)      جهت یافتگی دانه هایی در اندازه گراول نسبت به جهت جریان دررسوبات رود خانه ای چگونه است؟

1.      محورکوچک عمود برجهت جریان است.

2.      محور بلند به صورت مورب نسبت به جهت جریان قرار می گیرد

3.      محور بلند عمود بر جهت جریان است

4.      محور بلند موازی جهت جریان است

8)      درچه حالتی یا شرایطی منحنی تجمعی یک رسوب با استفاده از کاغذ احتمالی لگاریتمی به صورت یک خط مستقیم بدون شکستگی خواهد بود؟

1.      اگرمنحنی هیستوگرام یک منشأیی باشد

2.      اگرمنحنی تراکمی آن کج شدگی منفی داشته باشد

3.      اگر منحنی تراکمی آن متقارن باشد

4.      اگر منحنی تراکمی آن کج شدگی مثبت داشته باشد

9)      دایا میکتایت حاصل کدام فرایند است؟

1.      یخچالی

2.      رسوبگذاری درمحیط بادی

3.      گراویته ای

4.      رسوب گذاری توسط جریان های آشفته

10)  درتشکیل رسوبات کربناته درمحیط هایی با درجه شوری بالا نظیر بحر المیت کدام عامل موثرتر است؟

1.      باکتری های هتروترفیک

2.      فرایندهای شیمیایی

3.      باکتری های اتوتروفیک

4.      ترواش مواد اسکلتی کربنات کلسیم توسط موجودات زنده

11)  اگر ذرات رسوبی باقطر درشت تر از 5فی توسط یک رودخانه وارد دریاچه پشت یک سد گردند ،بافرض یکنواخت بودن درجه حرارت محیط اب دریاچه  چه مدت زمانی طول می کشد تا این ذرات به طورکامل دربستر دریاچه با عمق 150متر ته نشین شوند؟(8538=C)

1.      32/4ساعت

2.      76/7ساعت

3.      63/12ساعت

4.      3/24ساعت

12)  کدام روش جورشدگی دقیق تری از رسوب به دست می دهد؟

1.      ترسیمی جامع

2.      لحظه ای

3.      معادله ترسک

4.      رابطه فولک

13)  درآنالیز اندازه ذرات کدام منحنی برای اندازه گیری میانگین مناسب تراست؟

1.      Pie Diagram

2.      Histogram

3.      Frequency

4.      Cumulative

14) اگر میزان رس موجود دریک رسوب ماسه ای برابر چهار درصد وانحراف از متوسط ذرات درآن 45/0  باشد وذرات فاقد گردشدگی وکرویت باشند بلوغ بافتی درآن چگونه است؟

1.      Submature

2.      Immature

3.      Mature

4.      Supermature

15)  رسوبات سیلیسی ازمنشا شیمیایی درچه شرایطی از PH ته نشین می گردند؟

1.      PH قلیایی

2.      PHبالاتراز5/8

3.      PH بین 5-8

4.      PHاسیدی

16)  یک ذره رسوبی درحد سیلت ریز با جریانی به سرعت Cm/Sec 40 حمل می گردد .دراثر افت سرعت جریان به Cm/Sec 10 این ذره ته نشین می گردد.اگرمجددا سرعت جریان به 45سانتی متر برثانیه برسد وضعیت ذره چگونه خواهد بود؟

1.      ذره جابجا نمی شود

2.      با همان سرعت قبلی جابجا می شود

3.      باسرعتی بیشتراز حالت قبل حرکت می کند

4.      با سرعتی کم تراز حالت قبل حرکت می کند

17)  دریک محیط پلایا،درفصول خشک که تبخیر شدید است ،نهشته شدن سیلیس صورت می گیرد .چرا؟

1.      افزایش غلظت کاتیون های سازنده نمک ها درمحیط

2.      قلیایی ترشدن محیط

3.      کاهش غلظت Ca+,K+,Na+ درمحیط وافزایش PH

4.      کاهش غلظت Ca+,K+,Na+ درمحیط وکاهش PH

18)  براساس قانون استوکس ،ذره ای باقطر معین درزمانt درعمقhته نشین می گردد.اگر عمق ته نشست سه برابر گردد،مدت زمان ته نشست چه تغییری خواهد کرد؟(شرایط یکسان)

1.      یک سوم می شود

2.      نصف می شود

3.      دوبرابر می شود

4.      سه برابر می شود

19)  بافرض یکسان بودن جورشدگی ،شکل وآرایش ذرات رسوبی رابطه تخلخل اولیه با اندازه ذرات رسوبی آواری چگونه است؟

1.      تخلخل دررسوبات درشت تربیش تراست

2.      تخلخل در رسوبات ریز تر بیش تراست

3.      تخلخل مستقل از اندازه است

4.      بسته به وزن مخصوص ذرات تخلخل متغیراست

20)  یک توالی قائم ازرسوبات گراول ماسه وگل دردسترس است .کدام محیط شرایط رسوب گذاری این توالی رابهترتوجیه می کند؟

1.      باتلاق محلی دردشت سیلابی

2.      درون کانال یک سیستم رود خانه ای

3.      خاکریز طبیعی رودخانه گیسویی

4.      دریاچه شاخ گاوی رودخانه مئاندری

21)  رسوبی دارای 45درصد ذرات دراندازه ماسه ،25درصد دراندازه سیلت و 30درصد ذرات دراندازه رس است.براساس طبقه بندی فولک نام رسوب چیست؟

1.      ماسه سیلتی رس دار

2.      ماسه گلی

3.      گل ماسه ای

4.      ماسه رسی سیلت دار

22)  آستانه سرعت جریان برای به حرکت درآوردن ذرات...........

1.      به صورت سینوسی باافزایش اندازه ذرات تغییر پیدامی کند.

2.      باافزایش وکاهش نسبت به 1/0میلی متر افزایش می یابد.

3.      باکاهش اندازه ذرات افزایش می یابد.

4.      با افزایش اندازه ذرات افزایش می یابد.

23)  ساخت رسوبی چینه بندی مورب پشته ای Hummocky درچه شرایطی تشکیل شده و مشخصه کدام محیط است؟

1.      شرایط طوفانی دور از ساحل

2.      شرایط طوفانی وخط ساحلی

3.      شرایط آرام دوراز ساحل

4.      شرایط طوفانی درسیستم های رودخانه ای

24)  طبقه مسطح فوقانی Upper Plane Bedدرذرات دانه ریز (15/0mm)باافزایش وکاهش سرعت متوسط جریان به ترتیب به کدام یک از اشکال سطح لایه ای تبدیل می شود؟

1.      آنتی دون – دون

2.      ریپل جریانی- آنتی دون

3.      امواج ایستاده – آنتی دون

4.      آنتی دون – ریپل

25)  واکنش 2Fe3O4+H2O---------------------3Fe2O3+2H++2e-معرف چیست؟

1.      اکسیده شدن آهن

2.      احیای آهن

3.      جذب هیدروژن بدون ازدست دادن اکسیژن

4.      تشکیل مگنتیت

26)  کدام ساخت رسوبی بیوژنیک نشان دهنده فعالیت های دینامیکی بوده ودررابطه باشرایط فیزیکی محیط است؟

1.      تغذیه ای

2.      فراری

3.      حفره ای

4.      گریزینگ

27)  کدام گزینه به طورکامل تعریف خرده سنگ (Lithic) رانشان می دهد؟

1.      دانه هایی هستند که دراندازه ماسه وبزرگ تر از شکسته شدن مواد سخت درون حوضه حاصل شده اند

2.      دانه هایی هستند که از منشا های رسوبی به وجود آمده اند

3.      دانه هایی هستند که خصوصیات سنگ منشا خود را دارا هستند

4.      دانه های آهکی هستند که خصوصیات قابل تشخیصی از سنگ منشا خود را دارا هستند

28)  دردیاگرام های گل سرخی ،حالت بایمدال دوقطبی مربوط به کدام یک از ساختمان های رسوبی ومحیط رسوبی است؟

1.      طبقه بندی مورب تابولار ومحیط های جزر ومدی

2.      قالبهای شیاری ومحیط های توربیدتی

3.      ریپل مارک های متقارن ومحیط های جزر ومدی

4.      طبقه بندی مورب درهم ومحیط جزر ومدی

29)  منظوراز عمق موازنه کربنات کلسیم یا Carbonate Compensation Depth چیست؟

1.      عمقی که همه یون های Ca+2وHCO-3 تشکیل کربنات رامی دهند.

2.      عمقی که درآن کلسیت به آراگونیت تبدیل می شود.

3.      عمقی که درآن ازتجزیه ژیپس ،کلسیت حاصل می شود.

4.      عمقی که درآن میزان انحلال کربنات کلسیم بامقداری که به محیط وارد می شود،برابراست.

پاسخ نامه

1.      2

2.      1

3.      4

4.      1

5.      4

6.      2

7.      3

8.      3

9.      1

10.  3

11.  2

12.  2

13.  4

14.  3

15.  4

16.  1

17.  4

18.  4

19.  3

20.  2

21.  3

22.  2

23.  1

24.  1

25.  1

26.  2

27.  3

28.  4

29.  4

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1380سری دوم

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1380سری دوم کلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1380سری اول

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1380سری اول کلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1379سری دوم

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1379سری دوم کلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1379سری اول

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1379سری اول کلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1378سری دوم

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1378سری دوم کلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1378سری اول

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1378سری اول کلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1377سری دوم

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1377سری دومکلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1377سری اول

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1377سری اول کلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1376سری دوم

 جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1376سری دوم کلیک نمایید.

دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1376سری اول

جهت دانلود سوالات کنکور کارشناسی ارشد سال 1376سری اول  کلیک نمایید.

کپه داغ

مروری بر زون کپه داغ ازلحاظ چینه  شناسی تکتونیک دگرگونی و ماگماتیسم

کپه داغ يا كپه داق :

این زون به صورت باریکه طویلی درشمال خراسان وادامه بخش شمالی آن درترکمنستان قراردارد بنابراین،منطقه ی مرزی شمال شرقی ایران با ترکمنستان به شمار می آید .حد جنوبی کپه داغ به بینالود محدود می شود .حد شمالی آن با فلات توران گسلی است .بنا به نوشته ی نبوی گسل عشق آباد درترکمنستان با روند N315- 310 درجه ،جدا کننده ی این زون ازپهنه ی توران است ودنباله ی این گسل درناحیه ی سرخس ایران هم دیده می شود .این زون پس از کوهزایی کیمرین پیشین ،یعنی هنگامی که ظاهرا تصادم وبرخورد بین ایران وتوران خاتمه یافت به صورت حوضه ی رسوبی درمی آید ودرآن ازژوراسیک تامیوسن ،رسوبات ضخیمی بدون نبود چینه شناسی مهم ولی با رخساره های متنوع روی هم انباشته شده است .این رسوبات اساسا شامل شیل ،آهک ،مارن ،ماسه سنگ،وگاهی کنگلومرا وسنگ های تبخیری است که درانتها به وسیله ی لایه های قرمز رنگ ،خشکی مشابه تشکیلات قرمزبالایی به سن بعد از الیگوسن زیرین ،یا احتمالا میوسن پوشیده می شود .مجموع سری های مذکوربه طور دگرشیب درزیر کنگلومرای پلیوسن قراردارد.

مرحوم دکترافشار حرب درپی سنگ این منطقه چهارگسل اصلی تشخیص داده است که لااقل پیش از ژوراسیک فعال بوده اند . این گسل ها بعد ها وطی حرکات کمپرسیونی بعدی ،ازحالت عادی به گسل معکوس تغییر وضع داده اند .گسل های کپه داغ باحاشیه ی قدیمی قاره ی پلات فرم توران جنوبی درپالئوزوئیک وبخشی ازتریاس تطبیق می کند.

درناحیه ی آق دربند درزیر سنگ های رسوبی دوران مزوزوئیک این حوضه ی رسوبی ،سنگ های قدیم تری که متعلق به دونین تا تریاس است.مشاهده می شوند که تنها رسوبات دونین آن دگرگونی خفیفی رامتحمل شده ،ومحتملا این دگرگونی به فاز هرسی نین متعلق است ،زیرا رسوبات ژوراسیک وکرتاسه ی کپه داغ به 6000متر می رسد که از رسوبات زاگرس همین زمان زیادتراست.

ازویژگی های اصلی این زون ،نبود فعالیت ماگمایی درطول پیدایش ودوام این حوضه ی رسوبی است با وجود این ،درمرز جنوبی کپه داغ فوران بازالتی کواترنر نیز گزارش شده است که آن رابه چین خوردگی اواخر پلیوسن مربوط می دانند وچین های ملایمی به رسوبات کپه داغ داده است .لازم به تذکراست که درحوضه ی کپه داغ ،مانند زاگرس حرکات کوهزایی مهمی بعد از دوره ی لیاس اتفاق نیفتاده است وتنها آثار حرکات خشکی زایی مختصر دربرخی از مواقع مشاهده می شود .چنان که طی پالئوسن هیچ چین خوردگی درآن به وجود نیامدولی این منطقه موقتا ازسطح آب بالا آمد وبه دنبال آن ،اززمان ائوسن – الیگوسن شروع به فرونشست کرد .باتوجه به تغییر ضخامت لایه ها طی دوران مزوزوئیک وترشیر ،می توان نتیجه گرفت که محور فرورفتگی به تدریج درجهت قسمت های قدامی فلات توران منحرف شد .روند کلی این زون همان روند گسل عشق آباد است که فرورفتگی کشف رود با همین روند به وجود آمده است .

زون بینالود :

 رشته کوه های بینالود با روند تقریبی شمال غرب – جنوب شرق ،بین پلیت مستحکم توران وخرده قاره ی ایران مرکزی محاط شده است .مرز جنوبی آن گسل میامی یا گسل شاهرود وحد شمال غربی آن را گسل سمنان می دانند .گسترش واقعی این زون بین نواحی شمال سبزوار ونیشابور تا مشهد است ولی با توجه به این که درزون مورد بحث زمین های دگرگون شده وآذرینی وجود دارد که درآن سوی مرز (افغانستان )نیز قابل تعقیب است بنابراین ،حد شرقی این زون رابه ادامه ی هندوکش غربی درافغانستان محدود می کنیم .

این زون بخشی از البرز راشامل است که از نظر زمین شناسی ،اختصاصات ویژه ای دارد .واحد زمین شناسی بینالود رازون تدریجی بین ایران مرکزی والبرز درنظر می گیریم زیرا رسوبات ورخساره های پالئوزوئیک این زون شبیه البرز است.

البرز شرقی یک زون مستقل به حساب نمی آید ،بلکه جزئی از ایران مرکزی است که درآن رسوبات اپی کانتی ننتال epicontinental پالئوزوئیک تقریبا درهمه جا مشاهده می شود ،ولی دربخش های بالا آمده (هورست)به طورمحلی ،قسمت هایی از ردیف های رسوبی حذف شده ودرآن نبود چینه شناسی مشخصی دیده می شود .به علاوه زون مزبور ،طی دونین پسین – کربونیفر با البرز غربی ومرکزی ودرپرمین با سایر قسمت های ایران ازنظر حوضه ی رسوبی وضع تقریبا مشابهی داشته ودرارتباط بوده است.

مجموعه ی آذرین ودگرگونی این زون که به ویژه درجنوب ومغرب مشهد بیرون زدگی دارد،شامل سه فاز دگرگونی ناحیه ای ودومرحله ی گرانیت زایی است ودرآن توده های اولترابازیک نیز وجود دارد.درمورد سن این مجموعه های دگرگونی وآذرین اتفاق نظروجود ندارد،برخی آن را پرکامبرین وبعضی به ژوراسیک نسبت می داده اند ولی شواهد زمین شناسی وتعیین سن مطلق نشان داده است که فازهای دگرگونی وگرانیت زایی اولیه آن به فاز کوهزایی هرسی نین وبعد هادرتریاس میانی نیز مجموعا تحت تاثیر دگرگونی های سیمرین پیشین قرارگرفته است .

ادامه ی قسمتی از عملکرد کوهزایی هرسی نین راکه ازتیاشان – پامیر- هندوکش به جنوب مشهد می رسد ،نوع فرورانش پوسته ی اقیانوسی می باشد دراین زون رسوبات کامبرین فسیل داروجود داشته وطی سیلورین ودونین زیرین ،دریای مشترکی شمال شرقی ایران وایران مرکزی را فرا می گرفت ،زیرا رسوبات مشابهی طی این مدت دربینالود وایران مرکزی برجای گذاشته شده است .ارتباط مزبور تا کربونیفر زیرین نیز وجود داشته است درحالی که درالبرزرابطه ی مزبور به کلی قطع شد.این وضعیت را به حرکات خشکی زایی اواخر دونین مربوط می دانند. وکنگلومرای قاعده ای کربونیفر زیرین را دلیل این حرکات ذکرمی کنند . رسوبات کربونیفر فوقانی دربینالود ،شامل مجموعه ای ازماسه سنگ کوارتزیتی سیاه رنگ وشیل است که تا اندازه ای شبیه    تشکیلات سردر (طبس – ایران مرکزی) است.

رسوبات تریاس البرز با ایران مرکزی تفاوت داشته ولی دربینالود ،هیچ نوع رسوبی درتریاس تشخیص داده نشده است .تنها درمنطقه ی آق دربند رسوبات شیل وماسه سنگ هم راه با لایه های آهکی آمونیت دار وجود دارد که آن رابه تریاس میانی وفوقانی مربوط می دانند .

گسل سنگ بست شاندیز مجموعه ی دگرگونی پالئوزوئیک وتوده های نفوذی جنوب مشهد راازاسلیت هاوماسه سنگ های سازند شمشک ورسوبات جوان ترمجزا می کند.

کپه داغ Kopet Dagh

 

 

باحرکات کوه زایی سیمرین پیشین وپس روی دریا ،محیط مناسبی برای رشد گیاهان دراین منطقه فراهم کرده است.

درزون بینالود ،رسوبات ژوراسیک دربسیاری ازنقاط به طورهم شیب رسوبات پالئوزوئیک ومجموعه های دگرگونی رامی پوشاند ودرکنگلومرای قاعده ای آن می توان قطعات مختلف وفراوان دگرگونی وآذرین پالئوزوئیک راپیدا کرد.رسوبات لیاس نیز مشابه رسوبات سازند شمشک البرز است ودر آن گاهی لایه های ماسه سنگ بین لایه ای وجود دارد که حاوی فسیل های گیاهی زیاد است .رسوبات آهکی دوره ی کرتاسه نیز مشابه البرز بوده ودرجنوب غربی قشلاق،گرانیت های مشهد را فرا می گیرد.

رسوبا ت پالئوژن دردامنه ی شمالی البرز وبینالود گسترش نداشته است .درضمن فعالیت شدید آتش فشانی ائوسن دراین ناحیه به چشم نمی خورد .رسوبات نئوژن البرز شرقی وبینالود شبیه ایران مرکزی است .به علاوه رسوبات قرمز تخریبی وسایر لایه های ترشیر درجنوب بینالود وجود داردولی گسترش آن ها بسیارمحدود است.

 

کپه داغ

مزدوران

از سه قسمت تشكيل شده است كه به ترتيب سن عبارتند از :

1-                  مزدوران يك كه از آهك دولوميتي تشكيل شده است.

2-                  مزدوران 2 كه از آهك ميكريتي به رنگ خاكستري تشكيل شده است. كه بسيار ستبر لايه و صخره ساز همراه با  لايه هايي از چرت. بخش هاي چرت دار مربوط به مناطق عميق حوضه ژوراسيك مي باشد (لاسمى، 1373). در بخش هايي لايه هاي شيل و مارن نيز ديده مي شود.

3-                  مزدوران 3 كه از تناوب آهك و مارن تشكيل يافته است.

به نظر آدابى (1369)، مقاطع نازک سنگآهکهاى مزدوران شامل بسيارى زيادى از دانههاى اسکلتى و غير اسکلتى (ائوليتها، درونآواريها، کمى پلت)، مقدار فراوانى سيمان اسپارى، ميکرايت، دولوميتهاى تشکيل شده در مرحلة نخست دياژنز، دولوميتهاى تشکيل شده در مراحل آخر دياژنز و سرانجام مقدارى رسوبهاى تبخيرى (گچ) است که دو نوع فشردگى مکانيکى و شيميايى بر آن تحميل شده است.

در مورد روند دياژنز کربناتهاى مزدوران دو نظر وجود دارد. آدابى (1370) درياى مزدوران را براى رسوب آراگونيت مناسب ميداند. در حالى که لاسمى (1373)، با توجه به بافت سيمانها و ساختار شعاعى و هم مرکز اُاَُليتها، شرايط حاکم بر درياى ژوراسيک بالايى کپه داق را براى رسوب کلسيت مناسب دانسته است. به باور لاسمى، سازند مزدوران در يک سکوى کربناتى کم ژرفا بر جاى گذاشته شده که در مجاورت دريايى ژرف قرار داشته، است و نوع رخسارهها به گونهاى است که چهار محيط کشندى، لاگونى پشت سد، سد حاشية فلات قاره و درياى باز قابل شناسايى است.

از نگاه رخسارة سنگى، سازند مزدوران شباهت کامل با سنگآهکهاى ژوراسيک بالاى کوههاى البرز (سازند لار) دارد. تشابه آن با سنگآهک سازند اسفنديار در ايران مرکزى و حتى بخش بالايى سازند سورمه در کوههاى زاگرس در خور توجه است.

سنگ رخسارة بُرش الگوى سازند مزدوران ثابت نيست. در بعضى نقاط در نيمة پايينى و يا در بخش بالايى آن تناوبهاى تبخيرى (گچ و انيدريت) وجود دارد و يا گاهى سازند مزدوران به سازند چمن بيد تغيير رخساره ميدهد. بيشترين تغيير رخساره را ميتوان در خاور کپه داق ديد. در اينجا ستبراى سازند کمتر از 200 متر و بيشتر از نوع رسوبهاى تخريبى داراى چينهبندى متقاطع و آثار گياهى است (شبسترى، 1369). موسوى حرمى (1368) رخسارة آوارى سازند مزدوران را از سه نوع « آهکى - دولوميتـى »، « آوارى تبخيرى » و « آهکى ماسهسنگى » ميداند. به گزارش افشار حرب (1373)، در ناحية شوريجه، تنها زبانة کوچکى از رخسارة کربناتى سازند مزدوران باقى مانده و بخش عمدة سازند، به ماسهسنگ تبديل شده است. در حالى که، به سمت شمال باخترى، ستبراى نهشتههاى کربناتى سازند مزدوران افزايش مييابد، تا جايى که در روستاى سيبزار، ضخامت آن به 1400 متر ميرسد.

در بيشتر برشها، سن سازند مزدوران، آکسفوردين کيمريجين است ولى مرزهاى بالا و پايين آن در همه جا همزمان نيست. سنهاى جوانتر از کيمريجين (نئوکومين) در برش کوه کورخود و بُرش خاور گنبد کاووس و سنهاى کهنتر از آکسفوردين (کالووين) در خاور تاقديس خور گزارش شده است.

در قسمت هايي بلافاصله بعد از مزدوران با سن ژوراسيك ترمينال (انتهايي ) ، رسوبات نئوژن با سن ترشير قرار گرفته اند كه علت آن گسل بوده است.

سازند مزدوران از لحاظ زمين شناسي اقتصادي قابل توجه مي باشد زيرا اين سازند سنگ مخزن ميدان هاي گازي بزرگي خاور ايران مي باشد كه از آن جمله مي توان به ميدان گازي خانگيران اشاره نمود.

 

تناوب شيل وآهك درسازند مزدوران در جنوب شرق شهرستان قوچان(رادكان)

کپه داغ  Kopet Dagh

ژوراسیک درکپه داغ

کامل ترین سازند های ژوراسیک ایران دررشته کوه های کپه داغ دیده می شود که ضخامت کلی آن درحدود 3000متراست .این حوضه درتریاس میانی واحتمالا براثرکوه زایی سیمرین پیشین ظاهر شد واستقلال آن به صورت یک زون ساختمانی – رسوبی درژوراسیک تحقق یافت .رسوبا ت ژوراسیک دراین ناحیه ،شامل سازند های  کشف رود چمن بید مزدوران وشوریجه است که خود براساس شواهد رسوب شناسی ودیرینه شناسی (به ویژه میکروپالئونتولوژی )ولیتولوژی مشخص شده اند.

 

سازند كشف رود

بروي سازند آق دربند به صورت دگر شيب قرار گرفته است. كشف رود در ميامي (نرسيده به كاهك ميامي و بعد از پل سرخس كه راه آهن فعلي در آنجاست) به نحو احسن ديده مي شود. و از کنگلومرا قاعده ای، شیل، ماسه سنگ فیلیش و کنگلومرا 8 بخشی و در قسمت هاي دريايي از رسوبات توربيدايتي  تشكيل شده است كه گاهي در عمق بيش از 1000 متر رسوب كرده اند. فسيل هاي كه در آن ديده مي شوند عبارتند از آمونیت، ایکنوفسیل، نرم تن، استراکودا، بلمنت، کرینوئید، مرجان و اسفنج. رسوبات آن بيشتر قاره اي است و نشان دهنده پيشروي آب دريا به سمت خشكي است. معادل آن در البرز سازند شمشك و به طور كلي سيماي آن يادآور سازندهاي ذغالدار در ديگر حوضه هاي رسوبي است. اين دو سازند كمي باهم متفاوتند به اين صورت كه شمشك قاره اي تر بوده و در آن لايه هاي ذغالي نيز ديده مي شود در حالي كه در كشف رود لايه اي ذغالي ديده نمي شود. ضخامت كشف رود در شرق نازك و در غرب زياد مي شود. ضمن آنكه در گردنه مزدوران ضخامت آن 1700 متر تعيين شده است. اين سازند نخستين چرخه رسوبي كپه داق محسوب مي شود.

دومين چرخه رسوبي ژوراسيك به سن باژوسين ميانى تا ژوراسيک پسين و حتى کرتاسة پيشين به طور دگرشيب سطوح فرسوده كهن را مي پوشاند از نوع دريايي باز بوده و همانند ديگر نقاط ايران مي باشد. مرز پاييني اين چرخه رسوبي سيمرين مياني كه اين دگرشيبى پيش از باژوسين، يادآور عملکرد رويداد سيمرين ميانى در ديگر نواحى ايران مي باشد. مرز بالايي آن سيمرين پسين است.  سازندهاى خانهزو، چمنبيد و مزدوران، نشانگر محيطهاى رسوبگذارى از نوع درياى باز با ژرفاى متوسط تا زياد است. سن بخش پايينى سازند شوريجه، ژوراسيک پسين بوده و نشانگر رخسارههاى پسرونده درياى ژوراسيک است. در ورقه بزنگان نئوژن با دگرشيبي روي كشف رود قرار گرفته است .

سازند چمن بيد

به صورت پيوسته روي كشف رود قرار دارد و از شرق به غرب ضخامت آن افزايش مي يابد  و اين موضوع نشان دهنده اين است كه عمق دريا در غرب بيشتر بوده است. علت اين پديده به آنتيكلينال  آق دربند مربوط مي شود زيرا اين آنتيكلينال به سمت بالا حركت مي كند و سبب جوان شدن كپه داق مي شود به طوري كه در عكس هاي ماهواره اي روند جوان شدن كپه داق را ميتوان دنبال كرد.

در چمن بيد سنگ آهک ریز بلور پیریت دار به رنگ خاکستری تیره و سیاه، نازک لایه، ديده مي شود اما بيشتر از آهك مارني همراه با تناوب شيل تشيكل يافته است. رسوبات آن نسبت به كشف رود در مناطق عميق تر دريا تشكيل شده است. در سدكارده و نزديكي ماردش هم كشف رود و هم چمن بيد به نحو بهتري ديده مي شوند. ضخامت آن متغير و از 700 تا 700 متر تعيين شده است. اين سازند در در گردنه مزدوران (km 10 ) مثلثي شده و از بين مي رود و به نوعي مي توان گفت كه در اين قسمت چمن بيد بين انگشتي است و در نتيجه در اين محل بعد ازكشف رود، مزدوران ديده مي شود.

دگرشيبي كشف رود با نئوژن در ورقه بزنگان به سن چمن بيد متغير است اما نه به آن حد كه كالووين و تيتونين را در بر بگيرد. بنا به نظر اين جانب(مهدي داودي)، چمن بيد سني در حدود كالووين تا تيتونين دارد چون بعد از چمن بيد، مزدوران قرار دارد كه ضخامت نسبتا بالايي دارد. مدرك اين جانب  فسيل آمونيتي است كه در قسمت هاي غربي چمن بيد كه جديدترند، پيدا كرده ام و دكتر سيد امامي آنرا تيتوتين تعيين سن كرده است. در اين قسمت سه سازند چمن بيد، مزدوران و شوريجه باهم ديده مي شوند و درنتيجه مي توان انتظار داشت كه در آن فسيل آمونيت ديده شود.

 

کپه داغ

شوريجه

در نقاط زيادى ازکپه  داق، به جز پايانة باخترى آن (نواحى گنبد کاووس)، سنگآهکهاى ژوراسيک بالا (سازند مزدوران) با رديف آوارى سُرخرنگى پوشيده ميشود که از آن به نام « سازند شوريجه » ياد ميشود. علت تشكيل اين رسوبات آواري چين خوردگي ليت كيمرين است كه سبب حركات قائم و بالا آمدن كف حوضه شده است و به نوعي يك گپ رسوبي، بدون اين كه دگرشيبي بوجود آيد، ايجاد شده است.

سازند شوريجه بيشتر از نوع رسوبهاى آوارى (شيل، رُس سنگ، ماسهسنگ، کنگلومرا)، کمى سنگگچ و لايههاى ناچيز سنگهاى کربناتى است که سيماى قهوهاى سُرخ دارد و به صورت رديفى راهنما و سُرخرنگ، سنگآهکهاى صخرهساز ژوراسيک بالا (مزدوران) را از سنگآهکهاى کرتاسة پايين (سازند تيرگان) جدا ميکند.

در محل بُرش الگو (درة خور)، سازند شوريجه به سه بخش تقسيم شده است (افشار حرب، 1373).

* « بخش آوارى تبخيرى زيرين » شامل 334 متر شيل قهوهاى مايل به سُرخ و ارغوانى، ماسهسنگ، سنگآهک و سنگ گچ است.

* « بخش کربناتى تبخيرى ميانى » از 276 متر سنگهاى کربناتى، سنگ گچ، شيل، ماسهسنگ و سيلت سنگ تشکيل شده است.

* « بخش آوارى بالايى » شامل 371 متر ماسهسنگ با ميانلايههايى از شيل قهوهاى مايل به سُرخ است. در اين بخش، سنگهاى کربناتى و سنگ گچ ديده نميشود.

رخسارة آوارى و سيماى سُرخ صورتى سازند شوريجه را ميتوان از مرز افغانستان تا ناحية آرموتلى (80 کيلومترى خاور گنبد کاووس) دنبال کرد. ولى شرايط و نوع محيط رسوبى سبب شده تا بخشهاى سه گانة بُرش الگو در همه جا رخساره و ستبراى يکسان نداشته باشد و از 700 تا 1000 متر ديده شود. براى نمونه، در بُرش حمامقلعه، ماسهسنگ قارهاى بخش بالايى به رسوبهاى دريايى و سنگهاى کربناتى تغيير رخساره داده است..

در محل بُرش الگو، همبرى شوريجه با سازند مزدوران تدريجى است. همبرى بالايى آن با سازند تيرگان، اگرچه با تغيير رخسارة ناگهانى است، ولى ميتوان شاهد يک گذر تدريجى بود. ولى گاهى (ماننددرة ارداک) سطح بالايى شوريجه فرسايشى است و بر روى آن کنگلومراى پليوسن قرار دارد و يا در کوه اُزون، سنگآهک کلات به سن ماستريشتين بر روى اين سطح قرار دارد.

سازند شوريجه بيشتر از رسوبهاى قارهاى مردابى تشکيل شده ولى زبانههايى از رسوبهاى دريايى حاوى سنگواره دارد. بخش زيرين لايههاى دريايى به سن بريازين والانژنين، سن بخش ميانى آن هوتريوين و بخش بالايى به سن بارمين دانسته شده است. در مورد سن سازند شوريجه اتفاق نظر وجود ندارد.کلانترى به استناد دو برش حمامقلعه و زنگانلو، شوريجه را به سن کيمريجين نئوکومين ميداند. رهقى، نمونههاى بُرش نايبا جوزک را به سن تيتونين نئوکومين ميداند.

نهشتههاى آوارى تبخيرى و سُرخرنگ سازند شوريجه، با رسوبهاى همزمان (ژوراسيک پسين کرتاسة پيشين) ديگر نقاط ايران به ويژه نهشتههاى سُرخ و آوارى نواحى کرمان طبس (لايههاى سُرخ گرهدو، سازند سُرخ آوارى، نهشتههاى آوارى گچى مَـگو) شباهت کامل دارد. با وجود تفاوتهاى رخسارهاى، نهشتههاى تبخيرى گوتنيا و هيث در زاگرس و واحد گچ و ملافير البرز مرکزى، ميتوانند از نظر زمانى و شرايط رسوبى، به نوعــى با سازند شوريجه همارز باشند. در ترکمنستان به آواريهاى مشابه با شوريجــه « ماسهسنگ شاتليک » نام داده شده که سنگ مخزن اصلى ميدانهاى گازى دولتآباد – دونمز، شاتليک، مارلى و بايرامعلى است. در ايران، شوريجه داراى دو لايه ماسهسنگ گازدار به نام ماسهسنگ D معادل ماسهسنگ شاتليک ترکمنستان است (افشارحرب، 1380).

در نزديكي سد كارده گسل قائن km 12 جا به جايي دارد. امتداد آن شمال غرب – جنوب شرق بوده  و سبب جوان شدن كپه داق به صورت قائم مي شود. به همين دليل دشت مشهد هورست و گرابن است و چين خوردگي هاي آن امتداد شمال غرب – جنوب شرق دارند.

 

تصویری زیبا از ماسه های شوریجه در جنوب شرقی شهرستان قوچان(رادکان)

کپه داغ

تيرگان

بُرش الگوى سازند تيرگان، در کوه تيرگان، واقع در 39 کيلومترى جنوب خاورى درگز مطالعه شده است. در ضمن اين سازند داراى بُرش مرجعى است که در جنوب خاورى روستاى جوزک (باختر کپه داق) قرار دارد.

سازند تيرگان از سنگآهکهاى ستبر لايه تا تودهاى، اُاُليتى و زيستآوارى با ميانلايههاى ناچيزى از سنگآهکهاى مارنى، مارن و شيل آهکى و بدون وقفه رسوبگذاري در دريا گذاشته شده است و به دليل آشفته بودن درياي آن زمان سيمان اسپارايتي در آن تشكيل شده است.

ستبراى زياد لايهها و به ويژه تراکم و سختى سنگآهکها سبب شده تا اين سازند از واحدهاى چهرهساز بين رديفهاى آوارى سُرخرنگ سازند شوريجه و نهشتههاى شيلى مارنى سرچشمه باشد. به همين دليل يکى از واحدهاى فيزيوگرافيک کپه داق را ميسازد.

در خاور کپه داق (بُرش شوراب)، سازند تيرگان کمترين ستبرا (20 متر) را دارد ولى به سمت باختر، ضخامت سازند افزايش مييابد، به گونهاى که در محل برش مرجع، 310 متر و در بُرش الگو 780 متر ستبرا دارد و حتى در چاه قزلتپه شمارة 2 ضخامت تيرگان 1005 متر است. مرحوم افشار حرب در تز دكتراي خود در برش جوزك در بجنورد و نرسيده به چمن بيد، مقطعي از تيرگان را انتخاب نمود كه حدود 700 متر ضخامت دارد.

در محل بُرش الگو و بُرش مرجع مرزهاى پايينى و بالايى تيرگان با تغيير رخساره ناگهانى گزارش شده است، ولى بررسيهاى رسوب شناسى جديد، حاکى از تدريجى بودن مرزهاى زيرين و بالايى اين سازند است و حتى گاهى سازند تيرگان ممکن است با واحد کهنتر (سازند شوريجه) و يا جوانتر (سازند سرچشمه) پيوند بين انگشتى داشته باشد. اُربيتولين شاخصترين سنگوارة سازند تيرگان است که اغلب هستة اُاُوليتهاى آهکى را تشکيل ميدهد. بر پاية سنگوارههاى موجود،  سن سازند تيرگان نئوکومين (بارمين) تا آپتين است.

سازند تيرگان يکى از واحدهاى سنگى و پايدار پهنة کپه داق است، ولى گاهى اين سازند وجود ندارد. براى نمونه در ناحية جاجرم، سازند تيرگان گسترش نيافته و سنگآهک کلات به سن ماستريشتين، بر روى ماسهسنگهاى شوريجه است و يا در 82 کيلومترى گنبدکاووس، باز سازند تيرگان وجود ندارد و سازند آيتامير بر روى سازند شوريجه قرار دارد. گفتنى است که جدا از تغييرات ستبرا، گاهى ميتوان شاهد تغيير رخسارة سازند تيرگان بود. براى نمونه در بُرش حمامقلعه، 90 متر از بخش ميانى سازند را ماسهسنگهاى خاکسترى و نخودى رنگ همراه با لايههاى نازک آهک و مارن تشکيل ميدهد. جدا از پهنة کپه داق، سنگآهکهاى اُاُوليتى سازند تيرگان را ميتوان در دامنههاى شمالى بينالود (جنوب جادة مشهد – قوچان) و کوه شاهجهان (شمال اسفراين) ديد. اين رخنمونها هيچگونه نشانههاى زمينساختى ندارند و به نظر ميرسد که درياى تيرگان، به سمت جنوب تا کوههاى بينالود، گسترش داشته است در  كنتاكت تيرگان با سرچشمه  سازند تيرگان ديده مي شود.

کنکره هایی از سازند تیرگان براثر شکاف های برشی در شمال مشهد (كلات نادري )

کپه داغ

تيرگان

بُرش الگوى سازند تيرگان، در کوه تيرگان، واقع در 39 کيلومترى جنوب خاورى درگز مطالعه شده است. در ضمن اين سازند داراى بُرش مرجعى است که در جنوب خاورى روستاى جوزک (باختر کپه داق) قرار دارد.

سازند تيرگان از سنگآهکهاى ستبر لايه تا تودهاى، اُاُليتى و زيستآوارى با ميانلايههاى ناچيزى از سنگآهکهاى مارنى، مارن و شيل آهکى و بدون وقفه رسوبگذاري در دريا گذاشته شده است و به دليل آشفته بودن درياي آن زمان سيمان اسپارايتي در آن تشكيل شده است.

ستبراى زياد لايهها و به ويژه تراکم و سختى سنگآهکها سبب شده تا اين سازند از واحدهاى چهرهساز بين رديفهاى آوارى سُرخرنگ سازند شوريجه و نهشتههاى شيلى مارنى سرچشمه باشد. به همين دليل يکى از واحدهاى فيزيوگرافيک کپه داق را ميسازد.

در خاور کپه داق (بُرش شوراب)، سازند تيرگان کمترين ستبرا (20 متر) را دارد ولى به سمت باختر، ضخامت سازند افزايش مييابد، به گونهاى که در محل برش مرجع، 310 متر و در بُرش الگو 780 متر ستبرا دارد و حتى در چاه قزلتپه شمارة 2 ضخامت تيرگان 1005 متر است. مرحوم افشار حرب در تز دكتراي خود در برش جوزك در بجنورد و نرسيده به چمن بيد، مقطعي از تيرگان را انتخاب نمود كه حدود 700 متر ضخامت دارد.

در محل بُرش الگو و بُرش مرجع مرزهاى پايينى و بالايى تيرگان با تغيير رخساره ناگهانى گزارش شده است، ولى بررسيهاى رسوب شناسى جديد، حاکى از تدريجى بودن مرزهاى زيرين و بالايى اين سازند است و حتى گاهى سازند تيرگان ممکن است با واحد کهنتر (سازند شوريجه) و يا جوانتر (سازند سرچشمه) پيوند بين انگشتى داشته باشد. اُربيتولين شاخصترين سنگوارة سازند تيرگان است که اغلب هستة اُاُوليتهاى آهکى را تشکيل ميدهد. بر پاية سنگوارههاى موجود،  سن سازند تيرگان نئوکومين (بارمين) تا آپتين است.

سازند تيرگان يکى از واحدهاى سنگى و پايدار پهنة کپه داق است، ولى گاهى اين سازند وجود ندارد. براى نمونه در ناحية جاجرم، سازند تيرگان گسترش نيافته و سنگآهک کلات به سن ماستريشتين، بر روى ماسهسنگهاى شوريجه است و يا در 82 کيلومترى گنبدکاووس، باز سازند تيرگان وجود ندارد و سازند آيتامير بر روى سازند شوريجه قرار دارد. گفتنى است که جدا از تغييرات ستبرا، گاهى ميتوان شاهد تغيير رخسارة سازند تيرگان بود. براى نمونه در بُرش حمامقلعه، 90 متر از بخش ميانى سازند را ماسهسنگهاى خاکسترى و نخودى رنگ همراه با لايههاى نازک آهک و مارن تشکيل ميدهد. جدا از پهنة کپه داق، سنگآهکهاى اُاُوليتى سازند تيرگان را ميتوان در دامنههاى شمالى بينالود (جنوب جادة مشهد – قوچان) و کوه شاهجهان (شمال اسفراين) ديد. اين رخنمونها هيچگونه نشانههاى زمينساختى ندارند و به نظر ميرسد که درياى تيرگان، به سمت جنوب تا کوههاى بينالود، گسترش داشته است در  كنتاكت تيرگان با سرچشمه  سازند تيرگان ديده مي شود.

کنکره هایی از سازند تیرگان براثر شکاف های برشی در شمال مشهد (كلات نادري )

كپه داغ

سرچشمه

مقطع تيپ سرچشمه در گزارش 12 صفحه اي شركت نفت كه انگليسي است در نزديكي كارخانه سيمان بجنورد و روستاي بابا امان گرفته شده است.

 سازند سرچشمه در محل بُرش الگو، با 310 متر ستبرا، از دو بخش غيررسمى و يک لاية کليدى تشکيل شده است. بخش زيرين سازند، حدود 178 متر مارن همگن به رنگ خاکسترى مايل به آبى است. بخش بالايى سازند 132 متر شيل آهکى خاکسترى تيره است که ميانلايههاى نازکى از سنگآهکهاى زيستآوارى دارد. پايان بخش سازند سرچشمه، يک لايه کليدى يک مترى از سنگآهکهاى زيستآوارى است که راهنماى خوبى براى تعيين مرز بالايى سازند ميباشد. در بُرشهاى گوناگون، تغييرات نسبت بخش مارنى پايينى به شيل بالايى زياد است و گاهى ممکن است يکى از آنها وجود نداشته باشد. آهك هاي سرچشمه لوماشل است كه معني آن صدف سنگ  است. اين نام به خاطر صدف هاي فراواني كه درآن به اين سازند داده شده است كه درقسمت دوم سرچشمه به صورت ميان لايه ديده مي شود.

تغييرات ضخامت سازند سرچشمه درخور توجه است. در يک نگاه کلى، ستبرا از خاور به باختر افزايش مييابد. در بُرش نار (خاوريترين برش)، سازند سرچشمه 150 متر ضخامت دارد. در 100 کيلومترى شمال خاورى گنبدکاووس ضخامت سازند سرچشمه 1090 متر است.  هر دو همبرى سازند با واحدهاى سنگى زيرين (سازند تيرگان) و بالايى (سازند سنگانه) همشيب است. ولى گاهى دو سازند تيرگان (درزير) و سرچشمه با يکديگر ارتباط بين انگشتى دارند.

جدا از روزنهداران فراوان، در باختر کپه داق، سازند سرچشمه آمونيت فراوان دارد. مجموعة سنگوارههاى اين سازند، نشانگر سن بارمين پسين تا آپتين ميانى است.

گسترش جغرافيايى سازند سرچشمه در خور توجه است. از مرز افغانستان به سمت باختر، سرچشمه را ميتوان در يک فاصلة 110 کيلومترى ديد. ولى در شمال کوه کورخود- رباط قرهبيل، اين سازند رخنمون ندارد و سازند آيتامير روى سنگهاى کهنتر از سازند سرچشمه (تيرگان، شوريجه) قرار دارد.

نكته: شيل نوعي رسوبگذاري شبه لايه اي است (استراتوئيد )كه به صورت نوك مدادي فرسايشي مي يابد. در برخي موارد كه هيچ روستايي نزديك (محل مورد بررسي نيست از شماره تيرچراغ برق مي توان براي تعيين كردن مكان محل استفاده كرد. آهک‌های شیلی نمی‌توانند صخره ساز باشند علت اينكه یک طرف دامنه خشک و طرف دیگر آن سبز به این دليل مي باشد که دره‌ها رو به آفتاب و پشت به آفتاب قرار دارند و اما دامنه‌های پشت به آفتاب فرسایش بیشتری مي يابند و به همين دليل از نظر رطوبت و خاک غنی‌تر از دره هاي رو به آفتاب اند.

سنگانه

بُرش الگوى سازند سنگانه در 4 کيلومترى شمال باخترى روستاى سنگانه، در 70 کيلومترى شمال خاورى مشهد، (در نزديکى کلات) مطالعه شده است و گذرش در دو راهي امير آباد به خوبي ديده مي شود. و دره هاي سياه رنگ را ايجاد كرده است. از نظر سنگشناختى، سازند سنگانه شامل شيلهاى همگن به رنگ خاکسترى تيره تا سياه کمى مايل به سبز، بدون لايهبندى شاخص و مقدار ناچيز ميانلايههاى سيلت سنگ است. در بجنورد و نزديك مرز و همچنين در قلعه نو به بعد به نحو بهتر ديده مي شود. در سد زاوين به صورت شيل ، آهك گلونيتي سبز رنگ كه به علت فرسايش در زير مانده است ديده مي شود

سازند سنگانه دو ويژگى آشکار دارد، يکى سيماى ريختشناسى تپه ماهورى فرسوده و پشته مانند به رنگ سبز خاکسترى، دوم گرهکهاى عدسى و بيضوى شکل از رسهاى آهندار که گاه هستهاى از سنگوارة آمونيت دارد و ساختار مخروط در مخروط نيز در آن ديده مي شود.

 نحوه تشکیل مخروط در مخروط‌ به این صورت است كه هسته‌ای از دانه‌های ریز آبکی به وجود می‌آید و در اثر از دست دادن آب به داخل هم می‌رود و مخروط در مخروط را به وجود می‌آورد بر اثر  وارد شدن فشار از بالا اين رسوبات آبكي آب خود را از دست داده و به داخل هم فرو مي روند. در روستاي قلعه نو و ارتوكن هسته نودول‌ها و کنکرسیون‌ها  آمونیت مي باشد.

ضخامت سازند سنگانه در محل بُرش الگو، 750 متر است، ولى به سمت شمال و باختر، ستبرا تا 2000 متر افزايش مييابد و در مقطع تيپ آن در گنبد 1000 متر ضخامت دارد. هر دو همبرى سازند سنگانه با واحدهاى زيرين (سازند سرچشمه) و زبرين (سازند آيتامير) همشيب است. ولى گاهى تفکيک سرچشمه و سنگانه ناممکن است و گاهى نيز (شمال گسل کورخود رباط قره بيل) مرز بالايى سنگانه فرسايشى و به سازند کلات به سن ماستريشين و يا سازند چلکن به سن پليوسن است.

  نودول

سازند شيلى سنگانه، به سن آلبين، يادآور شيلهاى آلبين نواحى جام، اصفهان و يزد (سازند غير رسمى دره زنجير) و سازند کژدمى در زاگرس است. اين شباهت ميتواند نشانگر شرايط يکسان رسوبى بر حوضههاى زمان آلبين ايران باشد.

آيتامير

اين سازند از دو بخش تشكيل شده است.بخش ماسه سنگي كه اغلب در زير قرار دارد و بخش شيلي كه لايه هاي فوقاني را تشكيل مي دهد.هردو بخش گلوكونيتي بوده و اغلب به رنگ سبز زيتوني ديده مي شوند. در بخش شيلي لايه هاي نازك و جزئي ماسه سنگ گلوكونيتي نيز وجود دارد.

سازند آيتامير در برش الگو 1000 تر ضخامت دارد و شامل دو بخش متمايز به شرح زير است :

1-بخش ماسه سنگي كه از 611 متر ماسه سنگ گلوكونيتي صخره ساز تشكيل شده است. برخي لايه ها كه داراي رس مي باشند نرمتر بوده و بين لايه هاي صخره ساز فرو رفتگي هايي بوجود آورده اند.

بخش شيلي از 389 متر شيل خاكستري مايل به سبز زيتوني گلوكونيتي با لايه هاي نازك و جزئي ماسه سنگ نزديك به قاعده.

سنگواره و سن

بخش زيرين سازند آيتامير در محل برش الگو فاقد سنگواره است. 1.رهقي از بخش شيلي فوقاني روزنه داران زير با سن سنومانين را شناسايي نموده است :

Epistomina sp , Margulina sp , Rotalipora  spenninica,Hedbergella lelroensis ,Hedbergella britonesis ,Globigerina infracretaea ,Gavelinopsis enomarica ,Gavclinella balica ,Globorotalites aff. Micheliniana ,Dorotbia bullota citbarina gaisendorfari marsonella trochus.

1.كلانتري در شرق كپه  داق گونه هاي زير را بيشتر از برش زنگلانلو گزارش نموده است:

Anomalia aumalonsis ,Citbarina geisendorteri ,Discorbis minima ,Dorothia ulletta ,Gavelinella halica ,Gvaelinopsis cenomanica ,Gyroidincides cf.primitiva uedberglla delrioensis ,Marssonella trochus ,sigmoilina anriqun.

ماسه سنگهاي آيتامير اغلب داراي آمونيت مي باشند. در نواحي شمالي دره اترك در شمال شهرك مراوه تپه ، در ناوديس  اين آمونيتها فراوان يافت مي شوند. كه . سيد امامي گونه هاي زيررا با سنومانين پيشين شناسايي نموده است.

Acanthohplites sp , Mantcllicerassp ,Turilites sp.

بطور كلي سن سازند آيتامير در منطقه آلبين پسين و سنومانين است.

سنكلينال معلق يا پرشه : تشكيلات نرم و سخت با هم وجود دارند كه ليتولوژي سخت با ضخامت كم در بالا و ليتولوژي نرم با ضخامت زياد در پايين قرار دارد. با فرسايش يافتن ليتولوژي ها كناره سنكلينال اين حالت بوجود مي آيد.در اين عكس ماسه سنگ گلاكونيتي باقي و شيل گلاكونيتي از بين رفته است. جوانترين قسمت در اين عكس قسمت هاي سبز سازند آب تلخ است. سازند نيزاز تيره تر است. به طرف شرق ( به طرف مزدوران ) ماسه سنگي و به طرف كلات آهكي است. تونل كلات در آهك شيلي سخت ساخته شده است. در زير كلات نادري آهك شيلي آبي رنگي وجود دارد. كه برابر ماسه سنگ و شيل در مزدوران است و در آن مي توان سكانس چينه اي پيدا كرد و ارتباطي به تكنونيك نداشته و به آب دريا وابسته است

سنكلينال پرشه

پسته ليق

كلات

تامين آب منطقه كلات به سبب وجود شيل هاي سنگانه و سرچشمه است. در آنتيكلينال در ابتدا تيرگان بود كه تا دره گز ادامه دارد و بعد از سرچشمه قرار دارد كه در قسمت پايين كمي تيره تر مي شود و مربوط به سرچشمه پايين است. آب از آهك كارستي تيرگان (به ميزان كم) و از آهك مزدوران (به ميزان بيشتر) تامين مي شود و سيستم سرچشمه و سنگانه كه نفوذ ناپذيرند سبب جمع شدن آب و ايجاد نيزار هاي سرسبز مي شود.

سازند آب دراز

نام اين سازند از روستاي آب در واقع در شرق كپه  داق در شمال غرب روستاي مزدوران گرفته شده است . اطراف اين روستا را تپه هايي از سنگ آهك هاي سفيد چاكي به اين واحد سنگي فرا گرفته است. روستاي آب دراز در 75 كيلومتري شرق مشهد واقع است .

محل برش الگو در شرق راه مشهد سرخس در فاصله حدود يك كيلومتري گردنه مزدوران واقع است . مختصات قاعده برش الگو 000 ، 23 ، 60 طول شرقي 40 ، 10 ، 36 عرش شمالي واقع است . برش در درون آبراهه هاي كه تختگاهي ( Terrace) را در امتداد شمال جنوب بريده است قرار دارد.

از دو راه مي توان به محل برش الگو رسيد يكي از طريق گردنه مزدوران و جدايي از راه اصلي ، در راهي خاكي و فرعي كه از بالاي گردنه بسوي شرق مي رود. بعد از طي حدود متر در اين راه آبراهه اي بسوي شمال وجود دارد كه به محل برش مي رسد. از راه خاكي تا برش را بايد پياده پيمود. طريق ديگر اينست كه پس از پيمودن 5/2 كيلومتر از گردنه مزدوران آبراهه اي نزديك به قهوه خانه اي بنام شازده راه اصلي را قطع مي كند . فراشيب اين ابراهه را براي رسيدن به محل برش بايد پياده پيمود.

سازند آب دراز در شرق محور دره گز – قوچان شامل شيل به رنگ خاكستري روشن است كه در سطوح فرسوده به رنگ سفيد خاكستري ديده مي شود و دراي سه بخش سنگ آهك چاكي در داخل شيلها مي باشد. در برخي از نواحي تعداد بخشهاي آهكي به چهار لايه مي رسد. سنگ آهك ها به رنگ سفيد مايل به خاكستري و يا زرد هستند كه سنگواره اينوسراموس فراوان دارند. در غرب محور فوق اين سازند فقط از سنگ آهك چاكي و مارني با رخساره اي اغلب يكنواخت تشكيل شده است كه سنگواره هاي اينوسراموس در اين محل بفراواني شرق محور نمي باشد.

در محل برش الگو سازند آب دراز شامل 188 متر شيل و سنگ آهك مي باشد.

گسترش منطقه اي

از محل برش الگو در امتداد قره  داق ، بسوي جنوب شرق بطور كلي سازند مي گردد. به گزارش ح . ناراني در برش پادها ضخامت سازند 306 متر است و سه سنگ آهك چاكي در بين بخشهاي شيلي در آن تشخيص داده مي شود. ضخامت اي ساز برش شوريجه به 350 متر مي رسد. مانند برش الگو بيشتر ضخامت واحد را شيلهاي آن به رنگ خاكستري روشن كه در سطوح فرسوده سفيد خاكستري هستند تشكيل مي دهند داراي سه بخش از سنگ آهكهاي چاكي داراي سنگواره اينوسراموس مي باشد.

سنگواره و سن

ف. بزرگ نيا و 1.كلانتري بر پايه وجود روزنه داران زير سن برش الگو را تورونين – كونياسين گزارش نموده اند. سنگواره هاي Globotruncana imbcricata و Globotruncana Helvetica نمايانگر سن تورونين است.

سنگواره اي زير آشكوب كونياسين را مشخص مي سازد .

Globotruncana schneegansi ,Globotruncana culverensis ,Globorotalites micheliniana ,Gavelinella costata

سن سازند آبدراز تورونین تا سانتونین است و از شیل خاکستری و چاکی لایمستون تشکیل شده است.

آب تلخ

نام اين سازند از روستاي آب تلخ گرفته شده كه در 77 كيلومتري شمال شرق شهر مشهد ، در راه روستاي بزنگان به روستاي چهچهه در ميان رخنمونهاي اين سازند قرار دارد. محل برش الگو پس از گردنه مزدوران ، در شرق راه اصلي شهر مشهد به سرخس قرار دارد. مختصات قاعده سازند در محل برش الگو 10 ، 33 ، 60 طول شرقي و 56، 36 عرض شمالي است و در ادامه برش الگوي آب دراز برداشت شده است. براي رسيدن به برش الگو بايد از آبراهه اي كه در كنار قهوه خانه شازده ، در راه مشهد سرخس پسر از گردنه مزدوران وجود دارد در جهت فراشيب آبراهه حركت نمود.

سازند آب تلخ شامل شيل آهكي به رنگ خاكستري مايل به آبي  با لايه هاي جزيي و فرعي مارن است. نزديك به سطح فوقاني سازند لايه هاي نازك ماسه سنگ رس دار ، سنگ آهك مارني ماسه اي وجود دارد.

در برش الگو سازند آب تلخ 813 متر ضخامت دارد .

در محل برش الگو مرز زيرين سازند سطح تغيير سنگ آهك سفيد رنگ چاكي بر شيل خاكستري است كه پيوسته و هم شيب است. مرزآن با سازند فوقاني گذاري تدريجي پيوسته و هم شيب است . اين مرز را سطح زيرين لايه ماسه سنگ ضخيم و صخره ساز سازند نيز را مشخص مي سازد.

گسترش منطقه اي

سازند آب تلخ بهترين گسترش را در شرق كپه  داق دارد. از برش الگو در امتداد رشته قره  داق به سوي جنوب شرق به گزارش ح.ناراني در برش پادها- پد علي در فاصله 15 كيلومتري برش الگو اين سازند از 125 متر شيل آهكي يكنواخت به رنگ خاكستري مايل به سبز تشكيل شده است.

سنگواره و سن

نمونه هاي برش الگو راف . بزرگ نيا مطالعه و سن اين سازند راسانتونين ، كامپا ماستريشتين زيرين تعيين نموده

است . در آشكوب سانتونين سنگواره روزنه داران زير :

Truncana lapparenti coronata ,G , fornicata ,G.concavata carinata ionina exulpta.

ودر آشكوب كامپانين سنگواره روزنه داران زير يافت شده است.

Globotruncana arca ,G.globigerinoides ,G .lapparenti bulloides , Gavelinella antiana.

مهمترين گونه هاي زيادي ماستريشتين را سنگواره هاي زير تشكيل داده اند :

Orbitoides ,Siderolites Calcitrapoides ,Cibicides subbosqueti ,Bolivinoides raca mililanris ,Stensioina pommerana.

كپه داغ

سازند نيزار

نام اين سازند از تنگ نيزار در 14 كيلومتري شمال روستاي مزدوران و 62 كيلومتر جنوب غرب شهرسرخس گرفته شده است ، راه اصلي مشهد – سرخس از اين تنگ مي گذرد.

برش الگو در صخره هاي سمت شرق تنگ و راه اصلي قرار دارد. مختصات قاء برش .. ، 33، 60 طول شرقي و 30 ، 16 ، 36 عرض شمالي است .قاعده برش در حدود 50 متر در شرق راه اصلي مشهد-سرخس قرار دارد ، برش از شهر مشهد 122 كيلومتر و از روستاي مزدوران 17 كيلومتر فاصله دارد.

سازند نيزار از ماسه سنگهاي ضخيم لايه ، گلوكونيتي و شيل تشكيل شده است و داراي يك لايه سنگ آهك ماسه اي در بخش فوقاني آن است.

سازند نيزار در محل برش الگو از 318 متر ماسه سنگ و شيل از پايين به بالا بشرح زير تشكيل شده است

گسترش منطقه اي

سازند نيزار از محل برش الگو به سوي جنوب شرق نازك مي شود. در برش پادها – پدعلي اين سازند به گزارش ح. ناراني 290 متر ضخامت دارد. در برش نار يعني شرقي ترين رخنمون برداشت شده توسط همين زمين شناس ، اين سازند تنها 45 متر ضخامت دارد. ضخامت سازند نيزار در ناحيه سرخس از غرب به سوي شرق ، در چاههاي شماره يك خانگيران ، شماره يك و سه گنبدلي 120 ، 220 ، و 260 متر مي باشد.

سنگواره و سن

اين سازند داراي سنگواره بسيار كمي است و فقط تعداد كمي از گونه ها : Anomalina  sp . seracenaria sp از محل برش الگو توسط 1.رهقي گزارش شد است. با در نظر گرفتن سن بخش فوقاني سازند زيرين كه ماستريشتين مي باشد و سن سازند زبرين ، سنگ آهك كلات كه مايستريشتين است ، سن سازند نيزار نيز بايد مايسترشتين باشد. آب تلخ در ادامه آبدراز و به رنگ خاکستری قابل تفکیک است (آبدراز سفید رنگ است) سن آب تلخ سانتونین تا کامپانین است که در نزدیکی‌های کلات نادری قرار دارد.

سازند كلات

نام اين سازند از ناوديس كلات گرفته شده است. سنگهاي آهك هاي اين سازند بصورت ديواره اي قائم آن را بصورت قلعه اي طبيعي در آورده است كه تنها از محل ورود و خروج رودخانه كلات راه ورود دارد. گفته مي شود كه نادرشاه با برپايي دروازه ، آن را بصورت قلعه اي طبيعي درآورده بوده است.

گرچه نام اين سازند از ناوديس كلات و شهرك كلات نادري گرفته شده است بطوري كه در گسترش منطقه اي سازند خواهد آمد بخش فوقاني اين سازند در ناحيه گسترش نيافته است. بهترين گسترش اين سازنددر ناحيه تنگ نيزار ديده مي شود. برش در اين تنگ معرفي شده است كه كاملترين  گسترش اين واحد سنگي را در منطقه داراست ضمن چون در كنار راه اصلي واقع است دسترسي به برش الگو بسيار آسان است .مختلف جغرافيايي قاعده برش 10 ، 33 ، 60 طول شرقي و 46 ، 16 ، 36 عرض شمالي را جنس سازند.

سازند كلات از سنگ آهك ماسه اي ، زيست آواري و صخره ساز تشكيل شده است ناحيه تنگ نيزار بخشهاي شيل آهكي نيز در آن گسترش يافته كه برخي از اين بخش شيلي تا ناوديس كلات نيز گسترش يافته است. در برخي نواحي لايه هاي نازك و ماسه سنگ نيز در اين سازند ديده مي شود.

در محل برش الگو در تنگ نيزار از اين سازند از 277 متر سنگ آهك تشكيل شده است

گسترش منطقه اي

سنگ آهك كلات در دريايي پيشرونده تشكيل شده و گسترش وسيعي در منطقه دارد. ازپنج بخش موجود در محل برش الگوي اين سازند فقط بخش زيرين در تمام منطقه گسترش يافته است و بخشهاي ديگر به سوي شرق و غرب نازك شده و ناپديد مي گردند. لايه نازك صدف سنگ قاعده برش الگو در برخي نقاط ديگر مانند تكل كوه نيز ديده مي شود.

سنگواره و سن

نمونه هاي گردآوري شده از محل برش الگو را 1.رهقي مطالعه و سنگواره روزنه زير را از بخشهاي مختلف سازند گزارش نموده است. سنگواره هاي زير در بخش سنگ زيرين ديده شده است:

Siderolites calcitrapoides ,Rotalia ,Lituolidae , bryozoa.

بخش شيل زيرين داراي سنگواره هاي زير است :

Gyrodina globosa ,Rotalia ,Nummofallotia sp . Loxosttoma plaitum , ia aff ,tuberculifera ,lituolidae ,bryozoa algae.

دربخش آهك مياني ، بخش شيل فوقاني و لايه هاي زيرين بخش آهك سنگواره هاي زير ديده شده اند:

Globotruncana lapparenti ,Heterohelix globosa ,Globrotalites micheliniana ergella sp , Gavelinella sp.

در 13 متر از لايه هاي فوقاني بخش آهك فوقاني سنگواره كمي وجود دارد. گونه هاي Miliolidae و bryozoa , Rotaliidae در آن ديده شده است. بر پايه وجود روزنه داران فوق 1.رهقي سن سازند را در محل برش الگو مايسترشتين تعيين نموده است.

در تنگ نيزار يك لايه صدف سنگ دو كفه اي ها در قاعده سازند و چندين سنگ آهك روديستي در بخش فوقاني سازند وجود دارد.در لايه هاي نزديك به قاعده شيل فوقاني سنگواره گاستروپودي وجود دارد كه بنابراظهار شفاهي 1.مجتمع Otostoma tchiatcheffi d archiac مي باشد كه مشخص آشكوب مايستريشتين مي باشد . بخش سنگ آهك زيرين در محل برش الگو اينوسراموس نيز ديده شده است.سنگ آهك روديستي از محل برش الگو در تنگ نيزار بسوي شرق تا برش پادها- پدعلي و بسوي تنگ قلعه سرخ در شمال روستاي بزنگان گسترش دارد. گاستروپود فوق تا تنگ دماغه ناوديس چهل كمان در فاصله 32 كيلومتري شمال غرب تنگ نيزار نيز ديده شده اند.

 در ناوديس كلات نيز از لايه هاي  زيرين سازند كلات سنگواره اينوسراموس گزارش شده اند

رسوبات قديمي كلات از طرف قره سو آمده اند چون قلوه ها به صورت زير قرار گرفته اند.

كلات و نفته (مارن سفيد )پسته ليق، چهل كمان، خانگيران رسوب كرده اند در سنكلينال كلات دو چين خوردگي كوچك ايجاد شده است. كه به صورت آنتي كلينال است. راستاي آن شمال غرب –جنوب شرق است. در قسمت غرب كه قره سو است آب از آن حركت مي كند رسوبات را مي شويد. در قره سو، رسوبات بالا رفته اند و بنابراين نفته و چهل كمان و پسته ليق از بين رفته اند ولي در شرق باقي مانده اند. نادرشاه 1000 حوضچه ساخته است كه اگر آب را از بالا ببندند تا يك سال آب منطقه تامين است.

در كپه داق در شرق بيشتر رسوبات آواري و در غرب رسوبات دريايي اند.در سازند كلات به ميانه لايه اي از ژيپس بر مي خوريم كه به علت وجود اكسيد آهن قرمز شده اند . گاهي قالب فسيل در آن ديده مي شود . اين ژيپس نشان از كولابي بودن محيط در هنگام رسوبگذاري دارد .

رسوبات پليوكواترنر در تمام مكان ها روي رسوبات قديمي برافراشته شده قرار گرفته است و سطح آن به صورت كونفورم است .

ميان لايه ژيپسي سازند كلات پسته ليق بر اثر عواقب چين لاراميد (پست ميوسن پلي پليوستوسن )بر افراشته شده است

كلات 5 ممبر دارد كه يكي از آنها نفته است، در واقع نفته همان كلات است كه به صورت كولابي گذاشته شده است . ممبر ديگر آن آهك ماسه اي است (ماسه خرد شده و سيمان آنرا سفت كرده است)يعني در آن زمان گذاشته شدن اين قسمت ساحل بوده است . به عبارتي كلات در شرايط دلتايي بر جاي گذاشته شده است.

بند نادري : در اينكه آيا نادر آنرا ساخته است شك است اما در زمان نادر از آن استفاده مي شده است و هنوز هم فعال است. اين بند طوري ساخته شده كه جلوي آب را بگيرد به نظر دكتر آريائي اين بند خيلي قبل تر از نادر ساخته شده است) در اين بند كراس بدينگ نيز ديده مي شود كه مربوط به منطق دریایی و رودخانه ای است. آهك ماسه اي آن به صورت كالك آرنايت بوده و نشانگر دریایی بودن محيط در هنگام رسوبگذاري است يعني به علت دريايي بودن محيط آهك هاي قبلي خرد شده و در ورودي دريا انباشته شده اند يا به عبارتي رسوبات به صورت دلتايي ته نشست شده اند (دكتر آريائي1386). در رودخانه ها در زمان تر سالي رسوبات بستر رود كه از در خشك سالي گذاشته شده اند، شسته مي شوند.

عوامل  بوجود آمدن تراس(terrace)

1- تناوب تر سالي و خشكسالي

2- پايين افتادن سطح اساس رودخانه (معادل سطح دريا و صفر است).

پادگانه آبرفتي (تراس) قديمي در بالا و جديد در پايين قرار مي گيرد . فرسايش قهقرابي از Base level به سمت خشكي پيش مي رود . حال اگر شيب زياد باشد فرسايشي زياد و اگر شيب كم باشد فرسايش كم است .

اين گراند كانيون ها در نزديكي آق داش 80 متر ارتفاع دارند در اين محل سازند كلات فسيل هگزوريرا دارد . ضمن آنكه مارن آهكي چهل كمان به صورت روپسته ليق قرار گرفته است.

سن كلات مايس تريشتين است كه در اثر فاز لاراميد حوضه كم عمق شده است در ژيپس ها ساختار پشت لاك پشتي ديده مي شود كه علت آن فشارش و سرماخوردگي رسوبات است . در برخي نقاط ژيپس ها چين خورده اند و علت آن اين بوده كه ابتدا ژيپس به صورت ايندريت بوده كه در اثر جذب آب و كمبود جا، چين خورده اند . اين چين به صورت محلي است . لايه هاي ژيپس در سازند كلات تكرار شده اند .در سازند كلات بعد از بند نادري فسيل هگزوژيرا ديده مي شود.

کپه داغ

سازند پسته ليق

نام مزبور ازپسته زا ر هاي واقع در آنتي كلينال چهچهه گرفته شده است.

سنگ شناسي

مقطع تيپ درجنوب روستاي شور لق درفاصله 123كيلومتري مشهد به ضخامت 280متر اندازه گيري شده است وبه طور عمده از شيل هاي سرخ وقهوه اي وكليستون ،ماسه سنگ ،كنگلومرا ودربرخي نقاط به طور فرعي واجد سنگ هاي تبخيري است.

سن وفسيل

فاقد فسيل بوده وبا توجه به موقعيت چينه شناسي به پالئوسن نسبت داده شده است.

سازند چهل كمان

نام مزبور از روستاي چهل كمان درشرق كپه داق گرفته شده است.

سنگ شناسي

ضخامت 229متري رسوبات جنوب چهل كمان به طور عمده سنگ هاي آهكي تشكيل مي دهد كه به طور فرعي واجد شيل وماسه سنگ ودر برخي نقاط گچ نيز ديده شده است.هم چنين پاراتيپ سازند چهل كمان درجنوب غرب روستاي شور لق (واقع درمسير جاده مشهد – سرخس )از127 متر سنگ هاي آهكي تشكيل يا فته است.

سن وفسيل

اين سازند درتركمنستان معادل آهك هاي بخارا  است .واجد فسيل هايي از جنس لافي تينا نوموليت وآسيلينا است.وبه قدمت ائوسن زيرين است.

محيط رسوبي

سازند مزبور دردرياي شلف كم عمق گذاشته شده است.

مطالبی دیگر راجع به این سازند

خلاصه اي از ليتوفاسيس كربناته و تفسير محيط ديرينه ي سازند چهل كمان

مطالعات سنگ شناسي سازند چهل كمان نشان مي دهد كه اين سازند داراي مجموعه ي دياژنتيكي قديمه  است.فرآيند هاي دياژنتيكي شامل :فشردگي ،سيمان شدگي ،ميكرايتي شدن،انحلال،سيليسي شدن،نئومورفيسم،دولوميتي وشكستگي كه درزيردرمورد برخي از آن ها توضيح داده شده است.

سيمان شدگي:

سيمان ها در سازند چهل كمان بيش تر كربناته هستند كه نشان دهنده ي تنوع فابريك ها يي است كه نشات گرفته از رسوب گذاري درمحيط هاي دياژنتيكي است كه رنج آن از دريايي – متئوريتي تا تدفيني مي باشد.(شكل a3تا e3) .سيمان ها بيش تر در ليتوفاسيس هاي گرين استوني قابل مشاهده اند.

 

 

 

مقاطع نازك ميكروسكوپي از سازند چهل كمان، كه مرفولوژي سيمان در آهك هاي اين سازند را نشان مي دهد.

a )حفره هاي اينتراسكلتال پر شده به وسيله ي كلسيت هاي اسپاري.بلور هاي ستوني سيمان ،توسط كلسيت هاي دندان سگي پوشيده شده اند.شكل(bl) در نور ppl

b)همان طوركه مشاهده مي شود، زونينگ نشان دهنده تنوع سيمان اوليه ،از سيالاتي با تركيب متغير از اكسيژن مي باشد.

c)گرين استون بيان گر دو منشاء براي سيمان هاست:سيمان هاي ايزوپاچوس (Isopachous)حاشيه اي اطراف قطعات خارپوستان و امحاء واحشاء خارپوست توسط كلسيت هاي دندان سگي جايگزين شده كه اين كلسيت ها تحت شرايط متوئوريتي به وجود آمده اند.زير نور xpl

d)ااوئيد گرين استون به هم راه سيمان گرانشي كه اين سيمان درمحيط ودوز (Vadose)تشكيل مي گردد.نكته اين سيمان تحت نور ppl غير قابل شناسايي است.

e)ميكرايتي شدن خرده هاي دوكفه اي درليتوفاسيس هاي گرين استوني،كه دليلي است بر دريايي بودن دياژنز.درنورxpl

كلسيت هاي ايزوپاچوس خفيف، نشان دهنده رسوب گذاري دريك محيط دريايي بوده است.نسبت طول به عرض بلورها غالبا بيش تراز 1/6 است اما برخي اوقات از آن كم تراست.اين سيمان ممكن است دروقايع اوليه هسته زايي به وجود آمده باشد.مورفولوژي بلورهاي اين سيمان درطبقه بندي فولك (1965)از سوزني وتيغه اي آغاز مي شود.‍‍‍

 

مقاطع نازك ميكروسكوپي ازفابريك هاي دياژنتيكي آهك هاي  سازند چهل كمان

a)ااوموليدك(Oomouldic) متخلخل در گرين استون اائيدي :برخي از ااوئيد ها به طوركامل با تخلخل ثانويه ي سازند حل شده اند.درنور xpl

b)هيچ فابريك انحلالي از ماتريكس هاي بزرگ تراز خلل وفرج نمي توان يافت.زير نور xpl

c)جلبك هاي قرمز گرين استوني به همراه قطعاتي از دوكفه اي هاي بزرگ كه توسط بلورهاي ريز دانه ي كوارتز جايگزين شده اند.زيرنور xpl

d)دولوميت زايي در آهك هاي متوسط تا درشت دانه ، كه درتخلخل ثانويه سازند به وجود آمده است.درزير نور xpl

e)سيمان كلسيت اسپاري در ليتوفاسيس گرين استوني .درزير نورppl

f)همانند تصوير e مقطع f داراي شكستگي هايي است كه اين شكستگي ها به كلسيت هاي اسپاري متصل شده اند.

سازند خانگيران

نام مزبور از آبادي خانگيران واقع در 32كيلومتري غرب سرخس گرفته شده است.

سنگ شناسي

سازند خانگيران به طور عمده ازشيل هاي به رنگ زيتوني – سبز وآبي – خاكستري كه دربخش قاعده اي واجد لايه هاي ضخيم از ماسه سنگ ولايه هاي متعددي ازماسه سنگ هاي آهكي استرا دار تشكيل يافته است.درمقطع تيپ ‹‹ياقل›› واقع درشمال شهر درگز رسوبات خانگيران از 1850متر كه دربخش زيرين واجد لايه هاي ضخيم ماسه سنگي است تشكيل شد ه است .درپهنه تيپ رسوبات مزبور از1285 متر شيل هاي آهكي خاكستري يك نواخت ساخته شده است.

سن وفسيل

با توجه به فسيل هاي فراوان ازفرامينيفرا ها در نقاط مختلف قدمت سازند خانگيران از پالئوسن بالايي تا ائوسن بالايي گزارش شده است.

لايه قرمز ميوسن

لايه هاي متشكل از سنگ هاي آواري ماسه سنگي وكنگلومرايي ومارن ها ي قرمز سازند هاي قديمه را درسطوح مختلف مي پوشاند .گرچه درمقطع ياقل درشمال درگز لايه هاي قرمز با سازند خانگيرا ن به صورت انتقالي وتدريجي تماس دارد معذالك رسوبات متعلق به لايه هاي قرمز ميوسن كه به طور مشخص درپهنه ي درگز ودرياي شمال استراكچر خانگيران توسعه دارد هم چنين درشمال شيروان وجنوب شرق بجنورد به طور ديسكونفرم لايه هاي قديم تر را مي پوشاند.

آب وهواي حوضه ي كپه داق

نوسانات درارتفاع نقاط مختلف منطقه ازجمله عوامل ايجاد آب وهواي متفاوت مي باشد.28 متر پايين تراز سطح دريا تا 3000متر بالا تراز سطح دريا تغيير مي كند.نفوذ بخار آب درياي مازندران عامل ديگري است كه برآب وهواي منطقه تاثير دارد به علت وجود جريان هاي مرطوب مقادير بارندگي غرب منطقه بيش تر از شرق مي باشد .دربرخي از نواحي واقع درغرب نصف النهار30ً ۫ 55  بارندگي متوسط ساليانه 900- 800 ميلي متر درسال مي باشد .درحالي كه درشرق نصف النهار ۫ 57  بارندگي متوسط ساليانه 300- 200 ميلي متر مي باشد.به هر حال منطقه داراي آب وهواي معتدل تا سرد سير مي باشد

ژئومورفولوژي حوضه ي كپه داق

كپه داق منطقه اي كوهستاني است كه دراثر آخري فاز هاي چين خوردگي آلپ وفرسايش پي آمد آن سيماي فعلي خود را گرفته است.مورفولوژي منطقه هنوز مراحل جواني خود را طي مي كندوتوپوگرافي منطقه رابطه ي مستقيمي با ساختمان هاي زمين شناسي آن دارد.تاقديس هاارتفاعات وكوه ها رامي سازند وناوديس ها اغلب زمين هاي پست دره ها ودشت هاي ميان كوهي راتشكيل مي دهند.فرآيندهاي فرسايشي اعم ازمكانيكي ،شيميايي درتوسعه اشكال ژئومورفولوژيكي ناحيه تاثير به سزايي دارد با توجه به وسعت زياد حوضه ي كپه داق واختلاف آب وهوايي درشرق وغرب آن عوامل خاصي براي منطقه نمي توان ارائه كرد بنابراين درنواحي شرق منطقه فرايندهاي فرسايشي- مكانيكي بيش تراز شيميايي موثر بوده درصورتي كه درغرب كپه داق به دليل وجود آب وهواي سرد وبارش برف وباران فرايندهاي فرسايش شيميايي بيش تر غالب است.اختلاف درليتولوژي واحد هاي سنگي نيز با توجه به مقاومت هاي متفاوت درمقابل فرايندهاي فرسايشي اشكال خاصي را به وجود آورده است .سازند هاي كربناته مزدوران وتيرگان اصلي ترين واحد هاي ليتواستراتيگرافي سيما ساز منطقه اند .سنگ هاي آهكي كلات وچهل كمان درشرق منطقه وماسه سنگ هاي آيتامير درشمال غرب نيز سازند هاي صخره ساز مي باشند.سنگ هاي كربناته مزدوران مهم ترين سنگ هايي است كه به كوهستان هزار مسجد شكل داده است وبلند ترين قله ي اين كوهستان 3040 متر نسبت به سطح دريا ارتفاع دارد.درشمال شرق مشهد رشته طويل قره داق را سازند مزدوران تشكيل داده است كه به ازاي بيش از 110كيلومتر دشت سرخس وتركمنستان را ازدشت مشهد جدا مي سازد وبلند ترين قله ي آن يعني جهان گير 1942 متر ارتفاع دارد .درغرب نصف النهار 30َ ۫ 58 وشمال مدار 30َ ۫ 37 سنگ آهك تيرگان تنها سنگ هاي سيما سازي است كه بلند ترين بخش هاي ساختماني وتوپوگرافي تاقديس ها راتشكيل داده است.درشرق شهرك رباط سازند تيرگان سيماي صخره ساز دارد وكوه هايي را ساخته كه بلندترين قله ي آن 2949 متر ارتفاع دارد.سازند هاي شوريجه ،آيتامير ،پسته ليق دربخش هايي كه ازتناوب ماسه سنگ وشيل تشكيل شده است.تپه ماهورهاي معروف به مورفولوژي بد لندBad Land رابه وجود آورده اند.سازند مارني سرچشمه با سختي متوسط معمولا درشرق درگز ومركز منطقه تپه هاي با ارتفاع متوسط راتشكيل داده است.درغرب كپه داق اين سازند با        ضخامتي بالغ بر 1000متر تشكيل تاقديس هايي را داده است كه داراي دامنه هايي با شيب توپوگرافي ملايم هستند.سازند هاي سنگانه ،آب دراز،آب تلخ وخانگيران ازواحد سنگي زود فرسا ودره ساز هستند كه دره ها دشت هاي كوچك ونواحي كم ارتفاع پست را تشكيل داده اند.دشت هاي مشهد ،قوچان ،بجنورد ودرگز ازدشت هاي ميان كوهي بوده وارتفاع آن ها 650 – 1300 متر مي باشد.

انواع دره هاي قابل رويت درمنطقه زون كپه داق عبارتند از:

1-      دره هاي تك شيب كه دربسياري ازبخش هاي منطقه ديده مي شود.

2-      دره هاي ناوديسي

3-      دره هاي بسياري نيز درمنطقه ديده مي شود كه علت تشكيل اغلب آن ها گسله هاي امتداد لغزند.اين گسل ها علاوه بر اين كه در امتداد گسل سبب پيدايش دره مي گردند درمواردي نيز با بريدن وجدا ساختن سازند هاي سخت راهي براي گذر آب وتشكيل دره مي سازند.

اين منطقه هم چنين داراي 5 حوزه ي آب خيز است.خط الراس رشته كوه هاي بينالود،آلاداق وگلستان خط آب خيز اصلي منطقه را تشكيل مي دهدتمام رودهايي كه درشمال اين خط جريان دارند درنهايت به درياي مازندران ويا به تركمنستان جاري مي گردند.ازجنوب اين خط رود هاي كم آبي سرچشمه مي گيرند كه به حوزه ي مركزي ايران جاري مي گردند.

خط الراس رشته كوه هاي قره داق وهزار مسجد خط آب خيز مهم ديگر منطقه را تشكيل مي دهد كه تقريبا موازي خط آب خيز قبلي است.تمام رود هايي كه درشمال اين خط قرار دارند درنهايت به تركمنستان جاري مي گردند.

حوزه ي آب خيز بين اين دو خط آب خيز فوق را خط آب خيز كوتاه وكم ارتفاعي با روندي شمال شرقي – جنوب غربي درشرق شهر قوچان به دو بخش شرقي وغربي تقسيم مي كند.بخش شرقي را كشف رود زهكشي مي كند كه جهت كلي آن از غرب به شرق است ودرنهايت به هريرود مي پيوندد.قسمت عمده ي بخش غربي را رود اترك با روند كلي از شرق به غرب زه كشي مي نمايد.

به طوركلي واحد هاي مورفولوژيكي منطقه عبارتنداز:

Ø      كوهستان

Ø      تپه

Ø      ماهور

Ø      دشت

واحد هاي كوهستاني شامل دره هاي ماندري ،حركات دامنه اي به شكل لغزش ،رخ نمون سنگي ،گيلويي وشيار،واريزه هاي دامنه اي وشكل هاي مختلف كارستي شامل كارن ،چاله هاي بسته ،پليه ،اون ودره هاي كارستي مي باشد.

سازند هاي مزدوران وتيرگان از سنگ هاي كربناته اي تشكيل شده اند.كه داراي رخنمون وگسترش وسيعي درمنطقه اند ونقش عمده اي را درذخيره وهدايت آب داراهستند.اغلب چشمه هاي بزرگ منطقه از سازند مزدوران ودرمرتبه بعد ازسازند تيرگان خارج مي گردند.

مطالعات قبلي حوضه ي كپه داق

حوضه ي كپه داق به دليل وجود ذخاير نفتي وزغال سنگي ازگذشته ي دور مورد توجه زمين شناسان ايراني وخارجي بوده است .دراين جا به صورت مختصر مجموعه مطالعات انجام شده توسط كارشناسان ايراني خارجي آورده شده است ونتايج حاصل هنوز درحدي كلي وبا مقيا س كوچك مي باشدو جادارد كه درمقياس بزرگ تر وبا دقت بيش تر مطالعه شود.

1-      يادداشت هاي صحرايي شماره5 توضيح نقشه ي زمين شناسي افغانستان وشمال شرقي خراسان 1881توسط سازمان زمين شناسي هند وانتشار اين مقاله درسال 1940 توسط كلاپ F.G.Clapp  دربولتون آمريكا

2-      مطالعات زمين شناسي واستراتيگرافي ناحيه ي سرخس توسط شركت نفت ام – ايرانين به سرپرستي پروفسور شنكH.G.Schenk

3-      مطالعات ميروشنيشنگو1947،گانسر 1951،گلد اشميت1952 و...

4-      مطالعات انصاري وافشار حرب 1961 وافشار حرب 1962،1979،1983

تكتونيك حوضه ي كپه داق

حوضه كپه داق يكي از واحد هاي زمين شناسي درشمال شرق ايران شامل بخش مرزي ايران – تركمنستان وايران – افغانستان مي باشد مرز شمالي آن با فلات توران گسلي است.

بنا به نوشته ي نبوي 1355گسل عشق آباد درتركمنستان جدا كننده ي اين زون ازپهنه ي توران است وحد جنوبي اين حوضه به كوه هاي بينالود محدود شده و حد شرقي آن گسل هريرود درافغانستان است .مرز غربي آن با واحد گرگان – رشت نامعلوم است.(افشار حرب1979) امتداد جاده ي گنبد – بجنورد – مشهد راتقريبا حد حوضه كپه داق با البرز شرقي درنظر مي گيرد از نظر محققين اين حوضه  رسوبي نيز مشابه حوضه رسوبي زاگرس بوده وبه صورت يك ترادف رسوبي از دوره ي ژوراسيك – ميوسن (مزوزوئيك – ترشياري )نهشته هاي رسوبي درآن انباشته شده است وبر خلاف ديگر حوضه هاي همسايه خود سكانس چينه شناسي آن فاقد هر گونه فعاليت ماگمايي است .اشتوكلين (1977)اين رشته كوه راحد شمالي كمربند كوه زايي آلپ دراين بخش مي داند به عقيده ي اشتوكلين وروتنر (1984)پي سنگ كپه داق درارتباط با پي سنگ هرسي نين توران بوده كه اثر آن را مي توان درناحيه ي آق دربند مشاهده كرد.افشارحرب(1979)درپي سنگ اين منطقه چهار گسل اصلي تشخيص داده است كه لااقل پيش از ژوراسيك فعال بوده اند اين گسل ها بعد ها به نظر وي (1373)ازكامبرين تازمان حال 5 فاز كوه زايي دراين حوضه اتفاق افتاده است كه ازقديم به جديد عبارتنداز:

1-      كوهزايي سيمرين پيشين – بين سازند كشف رود (باژوسين)وسنگ هاي ترياس پسين همراه با دگرشيبي

2-      كوه زايي ساب هرسي نين – در دردامنه ي شمالي تاقديس تكل كوه سازند كلات روي سازندهاي سنگانه وآيتامير با دگرشيبي قرار گرفته است.

3-      كوه زايي اتريشين – تازمان اواخر ميوسن پيشين لايه هاچين خورده اند.

4-      كوه زايي آتيكن – دراواخر ميوسن

5-      كوه زايي پاسادنين – چين خوردگي رسوبات پليوسن پاياني وپليئستوسن

حركات خشكي زايي درمنطقه ي كپه داق بافازهاي عمده ي كوه زايي جهاني هم زماني دارد گرچه بسياري از حركات خشكي زايي دوره ي كرتاسه درغرب مركزي آشكارا نتيجه گرفته از حركات قائم بلوك گسله است وافشار حرب 18 فاز را دراين حوضه شناسايي كرده است،كه هفت حركت دردوره ي كرتاسه وترشيري رخ داده است.آثار خشكي زايي اواخر ژوراسيك درتمام حوضه محسوس است درهمين زمان ،درقرب منطقه تغيير رخساره از سنگ هاي كربناته به شيل ومارن دريايي نمايان گر بالاآمدن حوضه ي رسوبي است. دردوره ي كرتاسه درمركز وغرب حوضه تحرك بيش تري ديده مي شود ودرشرق منطقه آرامش بيش تري حاكم است.روند كلي محور چين خوردگي ها درغرب كپه داق (شرق – شمال شرق)- (غرب – جنوب غرب ) ودرشرق كپه داق (شرق – جنوب شرق)- (غرب – شمال غرب)است.دربخش مركزي امتداد محوري شرقي – غربي است.اين سه امتدادباچين خوردگي ملايم به هم مي پيوندند .درشرق كپه داق ،دررشته كوه هاي هزار مسجد ساختمان هاي زمين شناسي به شدت گسله شده اند ولي درشمال وشمال شرق ساختمان هاي زمين شناسي ازقبيل تاقديس خان گيران وچهچهه كم وبيش به طور متقارن چين خوردگي ملايم دارند.

 

موقعيت ساختاري كپه‎داق :

اگرچه در بسياري از گزارش‎هاي زمين‎شناسي، كپه‎داق را لبة جنوبي ورق توران و بخشي از ابرقارة اوراسيا دانسته‎اند، ولي در حال حاضر در بارة جايگاه اين پهنه دو ديدگاه متفاوت زير وجود دارد.


   الف) نظرية اوراسيايي: بر پاية اين نظريه كه طرفداران فراوان دارد، در ناحية آق‎دربند نهشته‎هاي لياس با دگرشيبي آشكار بر روي رديفي از نهشته‎هاي آذرآواري با ساخت پيچيده و به سن ترياس مياني – بالايي جاي دارند. رديف‎هاي ترياس مياني – بالايي، خود بر روي ضخامت زيادي از آواري‎هاي سُرخ‎رنگ نشسته‎اند كه ظاهري شبيه به مولاس‎هاي پرمين بالايي – ترياس زيرين فلات توران دارند و به طور دگرشيب، پي‎سنگ هرسي‎نين را مي‎پوشانند و با رخساره‎هاي كربناتي – سكوي ديگر نواحي ايران تفاوت‎ دارند. بدين‎سان، اين گروه از زمين‎شناسان، كپه‎داغ را بخشي از ابرقارة اوراسيا و سنگ‎هاي اولترامافيك ناحيه مشهد را بقاياي اقيانوسي مي‎دانند كه دو صفحة توران (اوراسيا) و ايران (گندوانا) را از يكديگر جدا و به سوي خاور، در امتداد گسل هرات، تا هندوكش ادامه داشته است.

ب (نظرية گندوانايي: بر خلاف طرفداران نظرية اوراسيايي، افتخارنژاد (1370) سنگ‎هاي پركامبرين پسين – پالئوزوييك ناحية رباط قره‎بيل را همسان سنگ نهشته‎هاي همزمان در ايران مركزي و البرز خاوري مي‎داند و بر اين باور است كه سكوي اپي كاتانگايي پالئوزوييك صفحة ايران در سرتاسر و يا بخشي از كوه‎هاي كپه‎داق وجود دارد. در ضمن رخسارة سنگ‎هاي دونين و كربنيفر پنجرة فرسايشي آق‎دربند را همسان سازندهاي جيرود و مبارك البرز مركزي مي‎داند و بدين‎سان نتيجه مي‎گيرد كه پي‎سنگ پهنة كپه‎داق متعلق به هرسي‎نين توران (اوراسيا) نيست، بلكه دنباله‎اي از پي‎سنگ آفريقا – عربستان است و لذا مرز ميان سكوي ايران و پهنة هرسي‎نين توران را در شمال كوه‎هاي كپه‎داغ و در خارج از ايران مي‎داند.
   جدا از دو نظرية اوراسيايي و گندوانايي، وجود توربيدايت‎هاي دانه ريز، راديولاريت، چرت، روانه‎هاي بالشي و سنگ‎هاي اولترامافيك خاور روستاي سفيدسنگ واقع در جنوب خاوري مشهد، به سن پرمين پسين و گاهي پرمين مياني، نشان مي‎دهد كه در اواخر كربنيفر و اوايل پرمين، در بخش شمال خاوري ايران، يك كافت درون قاره‎اي به وجود آمده و دست كم از آن زمان به بعد، كپه‎داق به عنوان يك حوضة رسوبي مستقل، شرايط رسوبي و زمين‎ساختي ناهمساني با ايران مركزي و البرز خاوري داشته است.

مراكز عمده جمعيت وراه ها:

بيش تر شهرهاي بزرگ منطقه دردشت بين رشته كوه هاي كپه داق- هزار مسجد وبينالود – آلاداق قرارداردكه عبارتند از شهر هاي مشهد، قوچان، بجنورد، شيروان، چناران، فاروج وآشخانه.دوشهر بزرگ منطقه شهرهاي منطقه ،شهر هاي گرگان وگنبد كاووس دردشت گرگان قراردارند.تنهاشهردشت شرقي منطقه شهر سرخس است.ديگرمناطق ومراكزمهم جمعيت راشهرهاي درگز،كلات نادري،اسفراين،جاجرم،گرمه وشهرك هاي لطف آباد ،باجگيران ،كلاله ،مينودشت، آزاد شهرومراوه تپه تشكيل مي دهند.

تنها راه درجه يك منطقه راه گرگان – مشهد است كه شهر هاي گنبد كاووس ،آشخانه ،بجنورد ،شيروان ،فاروج،قوچان وچناران دركنارآن قراردارد،راه هاي آسفالته درجه دومي شهر مشهد را به شهر هاي سرخس وكلات نادري ،شهر قوچان را به درگز وجاجرم وآزاد شهر رابه شاهرود وگنبد كاووس را به مراوه تپه  متصل مي سازد.مابقي راه هاي منطقه را راه هاي شوسه درجه 2 ودرجه 3 تشكيل مي دهند.

توان اقتصادي كپه‎داغ:

 در بخش ايراني كپه‎داغ، رديف‎هاي هم‎ارز با سازندهاي مُبارك و شمشك داراي توان هيدروكربني هستند (افشارحرب، 1380). ولي، ژرف‎ترين افق حفاري و لاية آزمايش شده، سازند مزدوران است. در بخش‎هاي بالايي سازند كشف‎رود نيز دو حلقه چاه حفر شده كه نشانه‎هايي از گاز دارند. دو ميدان گازي خانگيران و گنبدلي در ناحية سرخس و گاز غير اقتصادي تاقديس قزل‎تپه، در ناحية گرگان، از جمله ميدان‎هاي گازي كپه‎داغ‎اند.
   ميدان گازي بسيار عظيم خانگيران، در تاقديس خانگيران است كه 35 كيلومتر پهنا دارد. سنگ مخزن اصلي خانگيران سازند مزدوران است و ماسه‎سنگ‎‎هاي سازند شوريجه مخزني درجه دوم را تشكيل مي‎دهند. پوش‎سنگ هر دو مخزن را رس سنگ‎هاي سُرخ‎رنگ تشكيل مي‎دهند. گاز مخزن مزدوران ترش و گاز مخزن شوريجه شيرين است. گاز مخزن مزدوران پس از پالايش و گوگرد زدايي سوخت شهرهاي مشهد، قوچان، شيروان، بجنورد و سوخت نيروگاه نكا را تأمين مي‎نمايد.


   زغالسنگ (معدن آق‎دربند)، آثاري از جيوه در حاشية شمالي و آثاري از طلا همراه با پيريت در سازند چمن‎بيد از كپه‎داغ گزارش شده كه در حال حاضر چندان اقتصادي نيستند.

چينه شناسي:

   از دوره لياس تا اوايل اليگوسن درياي كم ژرفايي در اين قسمت از ايران زمين وجود داشته است. ضخامت رسوبات ممتد دريايي در اين حوضه به 6000 متر مي رسد و رسوبات ژوراسيك تا اليگوسن بطور همشيب روي يكديگر قرار گرفته اند. رسوبات دريايي تا اواخر كرتاسه بالايي ادامه داشته؛ فقط جنبشهاي ملايم خشكي زايي در اواخر ژوراسيك و اوايل كرتاسه رخ داده است.

در رسوب‌گذاري اين حوضه به خصوص در قسمتهاي عميق هيچ گاه وقفه قابل ملاحظه‌اي مشاهده نشده است. رديف چينه‌شناسي آن از قديم به جديد سازندهاي كشف رود، چمن بيد، مزدوران، شوري چه، ‌تيرگان، سرچشمه، سنگان، آيتامير، آب دراز، آب تلخ، نيزار، كلات، ‌پسته ليق، چهل كمان و خانگيران را در بر دارد و قدمتي از ژوراسيك زيرين تا نئوژن دارد. ‌واحدهاي ژوراسيك بالايي ناحيه(سازند مزدوران) مهمترين منشاء هيدروكربورهاي گازي اين ناحيه مي‌باشند. در پالئوسن به علت پسروي دريا، قسمت عمده ناحيه از آب خارج شده ‌اما چين‌خوردگي محسوسي مشاهده نمي شود. يك نشست ناحيه اي موجب پيشروي دوباره درياي ائوسن در ناحيه كپه داق شده است.

   لرزه‎زمين‎ساخت كپه‎داق :

رخداد زمين‎لرزه‎هاي متعدد همراه با گسلش سطحي نشانگر آن است كه كمربند چين‎خوردة كپه‎داغ از زمان بازپسين فعاليت‎هاي آلپي تاكنون تحرك داشته‎ و موجب ويراني شهرهايي مانند قوچان شده است. به عقيدة مكنزي (1972)، زون لرزه‎خيز كپه‎داق، ادامة جنوب خاوري نوار لرزه‎خيز قفقاز – خزر است. جدا از زمين‎لرزه‎هاي شناخته شده و گسلش‎هاي كواترنر، آبرفت‎هاي پلكاني موجود در امتداد رودخانه‎ها، به ويژه رودخانة كشف‎رود، معرف فعاليت‎هاي جوان پهنة كپه‎داق‎‎اند. مطالعة كانون زمين‎لرزه‎هاي كپه‎داق نشان مي‎دهد كه:

Ø      زمين‎لرزه‎ها بيشتر در مرز جنوبي و مرز شمالي كپه‎داق متمركزند.

Ø      بخش‎هاي جنوب خاوري و خاور كپه‎داق چندان لرزه‎زا نيست.

Ø      زمين‎لرزه‎هاي كپه‎داق بيشتر از نوع كم ژرفاست.

Ø      كانون‎يابي زمين‎لرزه‎هاي سال‎هاي 1871، 1893 و 1929 نشانگر آن است كه اين زمين‎لرزه‎ها با گسل‎هاي عمدة راستالغز نواحي مركزي و خاوري كپه‎داق همسويي دارند.

Ø      زمين‎لرزه‎هاي سال‎هاي 1959، 1970 و 1972 نشان دهندة يك زون لرزه‎خيز با راستايNE–SW هستند.

رها شدن انرژي در گسل‎هاي همگرا متفاوت است، آن‎گاه كه يك گروه به آستانة جنبش مي‎رسند،گروه ديگر در حال انباشت نيرو هستند. بنا به نوشتة چالنكو (1972) تا پيش از سال 1945، زمين‎لرزه‎ها همروند با گسل‎هاي NNW بوده‎اند حال آن كه پس از آن، زمين‎لرزه‎ها،درراستاگسل‎هايNNEهستند.

  كاني زايــــــي:

اين زون بعنوان يكي از مهمترين منابع در بردارنده ذخاير گاز ايران، خاورميانه و جهان بشمار مي رود. بجز ذخاير زغال سنگ هيچ گونه ذخيره قابل ملاحظه اي از مواد معدني فلزي و غير فلزي ديگر در آن شناخته نشده است؛ تنها آثاري از جيوه در حاشيه شمالي آن و وجود طلا همراه با پيريت همزمان با رسوبگذاري در سازند چمن بيد گزارش شده است. ضمن اينكه اكتشاف براي شناخت مواد معدني اعم از فلزي و غير فلزي كه احتمالا با واحدهاي رسوبي نهشته شده‌اند انجام نشده است.

تاريخچه چينه‎اي كپه‎داق :

در كپه‎داق، پي‎سنگ پيش از ژوراسيك، تنها، در شمال فرونشست تربت ‎جام – فريمان و پنجرة فرسايشي آق‎دربند ديده مي‎شود. از اين رو، بررسي رويدادهاي پيش از ژوراسيك مياني تا اندازه‎اي دشوار است. از سوي ديگر، فرسايش ژرف در مركز و باختر منطقه، اطلاع از رويدادهاي آشكوب ماستريشتين به بعد را نيز دشوار مي‎نمايد.
   در كتاب زمين‎شناسي كپه‎داغ،(افشار حرب، 1373) نواحي گرگان، جاجرم و اسفراين بخشي از قلمروي كپه‎داق دانسته شده و در توصيف و تجزيه و تحليل جغرافيايي ديرينة آن به واحدهاي سنگ‎چينه‎اي، به سن كامبرين به بعد اشاره مي‎شود كه رخساره‎اي همسان با ايران مركزي و البرز دارند. همساني سنگ‎شناختي واحدهاي سنگ‎چينه‎اي تا بدانجا است كه حتي براي واحدهاي سنگ‎چينه‎اي پالئوزوييك كپه‎داق از واژه‎هاي سازندي ايران مركزي و البرز استفاده شده است.


   پذيرش ديدگاه افشار حرب، تأييدي بر نظرية گندوانايي كپه‎داق است. ولي، يافته‎هاي زمين‎شناسي گوياي آن است كه پاره‎اي از رخساره‎هاي سنگي كپه‎داق، رخنمون يافته در نواحي بينالود، جنوب بجنورد، جنوب گرگان، ورقه‎هاي نابرجايي هستند كه در پيامد حركت‎هاي آلپي و در نتيجه گسلش‎ راندگي به روي حاشية شمالي البرز رانده شده‎اند.
در پنجرة فرسايشي آق‎دربند، كهن‎ترين سنگ‎هاي فسيل‎دار شامل رديفي از شيل، سنگ‎آهك و سنگ‎هاي آتشفشاني - رسوبي است كه عضوهاي آهكي آن حاوي كنودونت‎هاي شاخص دونين بالا است. بر روي سنگ‎هاي دونين، رديفي از مرمرهاي سفيد رنگ نشسته كه به باور روتنر (1983) موقعيت نابرجا، و سن پركامبرين پسين دارند. افتخارنژاد (1366)، مرمرهاي گفته شده را به دليل داشتن سنگواره‎هاي شاخص، به سن دونين بالا – كربنيفر و قابل قياس با « سازند مُبارك » مي‎داند و عامل دگرگوني را به سيمرين پيشين نسبت مي‎دهد. نبوي (1355)، سنگ‎هاي ترياس آق‎دربند را نا دگرگونه مي‎داند و لذا مرمري شدن كربنات‎ها را به رويداد زمين‎ساختي كالدونين نسبت مي‎دهد.


   در زمان پرمين، در ننيجة يك اشتقاق، كپه‎داغ از ورق ايران جدا و شرايط لازم براي جايگيري پوسته‎هاي اقيانوسي و رديف‎هاي ژرف پلاژيك به سن پرمين، فراهم شده است كه رخنمون‎هاي ناپيوسته و دگرگوني آن را مي‎توان در امتداد زمين درز تتيس كهن، در جنوب باختري و خاوري مشهد ديد.

سنگ‎هاي ترياس ناحية آق‎دربند، به دليل عملكرد سه دورة فرسايشي كوتاه، شامل سه چرخة رسوبي جداگانه است كه به مجموعة آنها « گروه آق‎دربند » نام داده شده است. سنگ رخسارة بخش پاييني و مياني اين گروه با ديگر نواحي ايران تفاوت آشكار دارد و به ظاهر يادآور رخساره‎هاي ترياس ورق توران و نشانگر چيرگي شرايط رسوبي ويژه و حوضة رسوبي مستقل و جدا از ديگر نواحي ايران است.


   رديف‎هاي ترياس بالاي كپه‎داق، همانند ديگر نواحي ايران، از نوع انباشته‎هاي شيلي و ‎ماسه سنگ‎هاي زغالدار است كه با دگرشيبي بر روي سنگ‎هاي كهن‎تر نشسته‎اند. همانندي رديف‎هاي ترياس بالاي كپه‎داغ با رديف‎هاي همزمان در البرز و ايران مركزي مي‎تواند نشانة سرانجام گرفتن كافت جنوب كپه‎داق و پيوند دوبارة كپه‎داق و ورق ايران باشد. شيل و ‎ماسه‎سنگ‎‎هاي تيره‎رنگ سازند كشف‎رود، به سن لياس – باژوسين، يادآور نهشته‎هاي پيش‎خشكي لياس – ژوراسيك مياني (سازند شمشك) ايران مياني و شمالي است. ولي، كشف‎رود چند تفاوت عمده با سازند شمشك دارد. مدني (1977)، سازند كشف‎رود را نوعي فليش توربيديت مي‎داند كه بخشي از آن در حوضه‎هاي ژرف رسوبي (گاهي بيش از 1000 متر) ته‎نشين شده در حالي كه، سازند شمشك معرف حوضه‎هاي پيش‎خشكي است. بررسي جغرافياي ديرينة زمان باژوسين پسين – كرتاسة پاياني گوياي آن است كه جدا از پيشروي و پسروي‎هاي محلي، در اين فاصلة زماني، محيط رسوبي كپه‎داق از نوع درياي باز بوده و از اين نگاه، همساني كافي با ديگر نواحي ايران دارد. براي نمونه مي‎توان به همساني نهشته‎هاي ژوراسيك مياني – بالايي و سنگ‎هاي كرتاسه اشاره كرد كه با تغييرهاي ناچيز، با رخسارة سنگي و زيستي مشابه، در بسياري از نقاط صفحة ايران وجوددارد.


   در آغاز پالئوسن همة حوضه، خشكي بوده است. در آغاز پالئوسن پسين دريا به صورت جداگانه از شمال خاور و شمال باختر آغاز به پيشروي كرده ولي خشكي كم شيب و كم ارتفاعي در شمال بجنورد ميان دو دريا وجود داشته است (افشار حرب، 1373). از اوايل ائوسن پسين، دريا آغاز به عقب‎نشيني كرده و تنها در نواحي سرخس و درگز تداوم دريا از ائوسن به اليگوسن گزارش شده است. از اواسط اليگوسن پيشين به بعد، دريا به طور كامل پس‎نشسته و فقط در زمان نئوژن حوضه‎هاي ميان كوهي، شكل گرفتند. گفتني است كه ضخامت سنگ‎هاي لياس – اليگوسن كپه‎داق، حدود 6000 متر برآورد مي‎شود و با وجود تداوم ظاهري رسوب‏گذاري، مطالعة ديرينة جغرافياي كپه‎داغ، نشان مي‎دهد كه همزمان با فازهاي كوهزايي و زمين‎زايي، شواهدي از پيشروي و پسروي مكرر دريا وجود دارد. افشار حرب به 21 بار ترك دريا اشاره دارد كه در روند آن همه و يا بخشي از كپه‎داغ از آب خارج و محيط‎هاي خشكي و يا مردابي چيره شده‎اند.


   ضخامت زياد سنگ‎هاي رسوبي دريايي و نبود تكاپو‎هاي آذرين، كپه‎داغ را پس از زاگرس مناسب‎ترين حوضه براي تشكيل و تجمع هيدروكربن ساخته است. كشف ميدان‎هاي عظيم هيدروكربني در اين حوضه، درستي اين ديدگاه را نشان مي‎دهد.

کپه داغ

ماگماتيسم زون بینالود

دگرگونی:

این دگرگونی درجنوب وغرب مشهد به خوبی مشخص است .سن مجموعه ی دگرگونی وآذرین جنوب وجنوب غربی مشهد ازجمله مسائلی است که درگذشته آن را یا به پرکامبرین ویا سیمرین پسین نسبت داده اند .چنان که درنقشه ی زمین شناسی ایران سن سنگ های دگرگونی حوالی مشهد راژوراسیک ثبت کرده اند .تمام سنگ های آذرین اطراف مشهد رانتیجه ی فعالیت ماگماتیسم واحدی درنظر می گیرندوسن آن رابه ژوراسیک پسین – کرتاسه ی آغازی نسبت می دهند.

درهندوکش غربی افغانستان ودرامتداد زون بینالود ،سری های دگرگون شده ی پالئوزوئیک راکه شامل میکا شیست های گرونا واستروتید دار،مرمر،وآمفیبولیت است این سری ها باسنگ های الترابازیک سرپانتین شده به صورت بین لایه ای قراردارند .سری مزبوربه صورت دگرشیب به وسیله ی رسوبات دگرگون شده وپیش رونده ی کربونیفرپوشیده می شود.ودگرگونی تحتانی بیش ازرسوب گذاری سری فوق انجام شده است.

همین شواهد درجنوب وجنوب غربی مشهد نیز دیده می شود.شواهد زیر مؤید عمل کرد فاز کوه زایی هرسی نین درزون بینالود است که تا مرز افغانستان وحتی درآن طرف مرزنیز آثار آن دیده می شود.این شواهد عبارتند از:

-          مجموعه ی دگرگونی حوالی مشهد به وسیله ی رسوبات دگرگون نشده ژوراسیک پوشیده می شود.

بنابراین آخرین مرحله ی دگرگونی منطقه،قبل از ژوراسیک اتفاق افتاده است.

-          سن مطلق گرانیت های پرفیروئید مشهد ،که قطعاتی از سنگ های دگرگونی مذکوررا درخود گرفته است قدیم ترازسیمرین پیشین است به علاوه ،سن مطلق جدیدترین گرانیت موجود درمنطقه نیز پرمین انتهایی – تریاس آغازی به دست آمده است .دراین ناحیه علاوه بردگرگونی هایی که درکنتاکت توده های نفوذی وجود دارند ،لا اقل سه فاز دگرگونی نا حیه ای درمشهد به شرح زیر ،شناخته شده است.

-          فاز M1 دگرگونی درجه ی ضعیف بارخساره ی شیست سبزوگسترش زیاد.

-          فازM2 دگرگونی شدید تر ازفاز قبلی ولی باگسترش کم تر .

-          فازM3 دگرگونی درجه ی ضعیف تر وباگسترش محدودتر.

نحوه ی گسترش اثرات ودگرگونی های مذکوردرتمام مناطق یکسان نیست ومطابق شکل دردو زون AوB که به وسیله ی منطقه ی گسل خورده وخردشده ازهم جدا شده اند ،باهم متفاوت است.

زون A یازون جنوبی دراین زون فقط اثرات دودگرگونی ناحیه ای M1وM2 رامی توان مشاهده کردکه تنوع چندانی ندارند وشامل کالک شیست های مختلف واسلیت است.قسمت اعظم منطقه به وسیله ی همین اسلیت ها پوشیده شده وروی هم رفته درتمام این زون ،شیستوزیته وفولیاسیون واحدی دیده می شود که درجه ی دگرگونی آن نیز ازرخساره ی شیست سبز تجاوز نمی کند.

حضور کانی های حرات بالانظیرآنورتیت وفلدسپات پتاسیم وحتی اسکاپولیت دراین زون که فاقد جهت یافتگی مشخص اند ،نشان دهنده ی دگرگونی دیگری است (فازM2).که اولا؛بادرجه ی حرارت بیشتری هم راه بوده است ،وبا دگرگونی ضعیف فاز M1 جوردرنمی اید ثانیا،عدم جهت یافتگی کانی های حرارت بالا نسبت به فاز دگرگونی M1 تایید کننده ی آن است.

زونB

دراین زون علاوه بر سه فاز دگرگونی M1وM2وM3 توده های نفوذی مهمی نی دیده می شود :

-          فازM1 آن مشابه دگرگونی M1 زون A است وفیلیت های اولیه به اسلیت تبدیل شده اند .

-          فازM2 باسری کانی های جدیدی که فاقد جهت یافتگی نسبت به M1 هستند درتمام ستگ های زون B دیده می شود ونشان دهند هی دگرگونی حرارتی مهمی است که سنگ هی منطقه رابه ميکاشیست های گرونا واستروتید دار تبدیل کرده است.

-          فازM3این فاز راباید یک دگرگونی قهقرایی دانست زیرا نسبت به فاز M2 ازدرجات حخرارت وفشارکم تری برخورداراست .ولی شیستوزیته ی جدیددی درمیکاشیست ها به وجود آورده وسبب رشد پورفیرهای فلدسپات درگرانیت G1 شده است .

توده های نفوذی

درجنوب وجنوب غربی مشهد ،توده های نفوذی متنوعی دیده می شوند که به صورت باریکه ی طویلی به طول 40کیلومتروبه عرض10 کیلومترگسترش دارند واگربا سایرتوده های نفوذی جنوب غربی مشهد (وکیل آباد ،گلستان ،طرقبه)،یک جا مورد توجه قرارگیرد ،طول آن به 70کیلومتر هم می رسد .به طورکلی این سنگ های نفوذی راکه بانام گرانیتوئید مشخص می کنیم ،درجهت شیستوزیته وفولیاسیون عمومی سنگهای منطقه ی B امتدادداشته واین مسئله احتمالا اولین نشانه ی سن سینماتیک بودن آن ها است.

اگردرروی زمین به رگه های آپلیتی وپگماتیتی که توده های نفوذی را قطع می کنند ،توجه کنیم ،به دونوع ازسنگ های گرانیتی برمی خوریم که ازنظرترکیب سن وبافت باهم متفاوت اند،وعبارتند از :

الف)انواع قدیمی یاگرانیت ها ی پورفیروئید.

ب)انواع جدید یا لوکوگرانیت ها .

الف )انواع قدیمی یا گرانیت های پورفروئید (G1) گسترش وبیرون زدگی این گرانیت بیش ازانواع دیگر است ودرآن فلدسپات های پتاسیم دارسه سانتی متری نیز دیده می شود .این فاسیس درمناطق خواجه مراد ،قشلاق ،کله چغوکی گسترش دارد .بخش های حاشیه ای این گرانیت چندان مشخص نیست واز توده ی اصلی جداودور مانده است( مانند گرانیت وکیل آباد ،کوه سنگی طرقبه وگلستان)ولی از نظر شیمیایی وکانی شناسی بین آن ها ارتباط نزدیکی وجود دارد .به طور کلی گرانیت های مزبور جهت یافتگی خاصی رانشان می دهند که اصولا به بیوتیت وگاهی به فلدسپات فراوان آن مربوط است .هسته ی مرکزی توده شیستوزیته ی ضعیفی به خود گرفته است که منوط به حضور بیوتیت است .درسمت مشرق (کوه خواجه مراد )،شیستوزیته نمایان تر می شود ودر این مکان گرانودیوریت هورنبلند دار ،فاسیس گنیسی به خود گرفته است .هرقدر به حوالی سنگ بست نزدیک می شویم دانه هاهم اندازه ،دانه متوسط وتقریبا فاقد جهت یافتگی مشخص می شود.ولی تونالیت های وکیل آباد فاسیس گنیسی ،یا حتی فاسیس کاتا کلاستیکی به خود گرفته است .این امر به فاز تکتونیکی دیررس مربوط می شود ،که سبب تغییر شکل بیوتیت وهورنبلند اولیه شده است .عمل کرد این فاز تکتونیکی درناحیه ی طرقبه شدید تر است وسنگ منظره ی شیستی ازخود نشان می دهد .جهت یافتگی های مزبور اولاباآنکلاوهای عدسی مانند سنگ های دربرگیرنده ی هم جهت اند .این مسئله احتمالا به تغییر شکل های تکتونیکی درهنگام تبلور ارتباط دارد .گرانیت های پورفیرئید انواع مختلف دارند که ازنظر ترکیب وبافت باهم متفاوت اند ولی ازنظر ژنتیک وهم خونی به هم ارتباط نزدیک دارند وشامل انواع زیراند:

1)تونالیت یا دیوریت کوارتزدارکوهسنگی که دانه متوسط وبیوتیت های آن جهت دارند.

2)تونالیت طرقبه ووکیل آباد  که هردو مشابه هم ومنظره گنیسی دارند.

3)گرانودیوریت سنگ بست که بیوتیت فراوان دارد باتوجه به این که هیچ گونه تغییر شکل تکتونیکی راتحمل نکرده اند احتمالا نسبت به انواع قبلی جدید تراست.

4)گرانیت پورفیروئید که درمرکز توده ی دارد وآنکلاوهای بازیک وفلدسپات های دانه درشت دارد .

5)گرانودیوریت خواجه مراد که شبیه گرانیت پورفیروئید است ومنظره ی گنیس چشمی دارد.

علاوه برانواع فوق گرانیت های دیگری نیز وجوددارد که گاهی تیره تروگاهی روشن تر ازانواع عادی است .این فاسیس ها راباید به تغییرات محلی مربوط دانست که اولی براثر هضم سنگ های مجاور ودومی براثر تفریق مجلی به وجود آمده اند و تمام گرانیت های ذدکر شده بالا را می توان نوعی گرانودیوریت وسن تکتونیک دانست.

ب)انواع جدید با لوکوگرانیت ها (G2)این توده به ابعاد 10در15کیلومتر بوده ودرجنوب مشهدبیرون زده اند .به علاوه درداخل گرانیت G1نیز تزریق شده است بنابراین جوان ترازآن است.

 درناحیه ی خلج بین دوگرانیت ،کنتاکت مشخصی وجوددارد وبه نحوبارزی می توان دوگرانیت G1وG2 راازهم تشخیص داد .به نحوی که گرانیت G1 به علت فراوانی بیوتیت وآنکلاوهای مختلف تیره و پورفیروئید است .درحالی که گرانیت G2 کانی های هم اندازه دانه متوسط وروشن دارند .ازنظر رنگ وفاسیس نوع اخیر رامی توا ن گرانیت یکنواختی محسوب داشت که فقط مقداربیوتیت تغییراتی درآن پدید آورده است .مهم ترین فرق ان با گرانیت G1 فقدان جهت یافتگی آن است به علاوه ازنظر شیمیایی واجد سیلیس زیادتری نیزمی باشد.

سنگ های رگه ای درکنتاکت بین دوگرانيت

وهم چنین درکوه خواجه مراد رگه ای آپلیتی وحتی رگه های ارتوز که گاهی واجد کوارتز نیز است دیده می شود.رگه های آپلینتی گاهی چین خورده بوده وگاهی به وسیله ی رگه های دیگر قطع می شوند .این مسئله نشان دهنده ی فاز های مختلف آپلیت زایی در منطقه است که ازنظر ترکیب نیزباهم فرق داند چنان که رگه های ثانوی اصولا فلدسپات کم ترو تورمالین زیادتردارند واین امر باقوانین تبلور توده های نفوذی تطبیق می کند.

اولترابازیک های جنوب مشهد باقیمانده ی پالئوتتیس رادرمنطقه بینالود به صورت نواری باریک وطویل ذکر کرده اند که درطول ده ها کیلومتر  درامتداد شمال غرب جنوب شرق کشیده شده است .این نوار ازسه بخش افیولیت ،سکانس رسوبی دگرگون شده وپیروکلاستیك ها تشکیل شده ومجموعا دررخساره شیست سبز دگرگون شده است.

درداخل سنگ های دگرگونی جنوب غربی مشهد اولترابازیک هایی به صورت بین لایه ای به ضخامت چند مترتا 70متر بیرون زدگی دارند که ازنشر سن ونحوه ی پیدایش اختصاصات ویژه ای رانشان می دهند اهم این اختصاصات عبارتند از :

1)سنگ های الترابازیک شامل دونیت ،ورلیت دولریت ،گابرووتولئی ایت است که ورلیت فراوان ترازهمه بوده وتماماازتفریق یک ماگما به وجود آمده اند .

2)سنگ ها ی مذکور تحت تاثیر دگرگونی قرارگرفته اند وهرجا که دگرگونی شدید تربوده فاسیس آمفیبولیتی ظاهر شده است .

3)توده های اولترابازیک به صورت سیل تزریق نشده اند بلکه به صورت جریان های گدازه زیردریایی بافاسیس هیالوکلاستیک درآب دریا فوران کرده اند.

4)ترکیب این فوران ها نظیر آن چه که امروزه ازبرآمدگی های کف وسط اقیانوس خارج می شود ازنوع تولئی ایتی واولترابازیک است.

5)ازنظرسنی این فوران ها دراردیوسین فوقانی به صورت بین لایه ای دراب دریا ته نشین شده و مجموعا دردونین فوقانی – کربونیفردگرگون شده اند.انواع اولیه ازنوع تولئی ایتی وبه تدریج بازیک ترشده وسپس تحت تاثیر عوامل تکتونیکی ودگرگونی بعدی قرارگرفته اند.

کپه داغ

ماگماتيسم زون بینالود

دگرگونی:

این دگرگونی درجنوب وغرب مشهد به خوبی مشخص است .سن مجموعه ی دگرگونی وآذرین جنوب وجنوب غربی مشهد ازجمله مسائلی است که درگذشته آن را یا به پرکامبرین ویا سیمرین پسین نسبت داده اند .چنان که درنقشه ی زمین شناسی ایران سن سنگ های دگرگونی حوالی مشهد راژوراسیک ثبت کرده اند .تمام سنگ های آذرین اطراف مشهد رانتیجه ی فعالیت ماگماتیسم واحدی درنظر می گیرندوسن آن رابه ژوراسیک پسین – کرتاسه ی آغازی نسبت می دهند.

درهندوکش غربی افغانستان ودرامتداد زون بینالود ،سری های دگرگون شده ی پالئوزوئیک راکه شامل میکا شیست های گرونا واستروتید دار،مرمر،وآمفیبولیت است این سری ها باسنگ های الترابازیک سرپانتین شده به صورت بین لایه ای قراردارند .سری مزبوربه صورت دگرشیب به وسیله ی رسوبات دگرگون شده وپیش رونده ی کربونیفرپوشیده می شود.ودگرگونی تحتانی بیش ازرسوب گذاری سری فوق انجام شده است.

همین شواهد درجنوب وجنوب غربی مشهد نیز دیده می شود.شواهد زیر مؤید عمل کرد فاز کوه زایی هرسی نین درزون بینالود است که تا مرز افغانستان وحتی درآن طرف مرزنیز آثار آن دیده می شود.این شواهد عبارتند از:

-          مجموعه ی دگرگونی حوالی مشهد به وسیله ی رسوبات دگرگون نشده ژوراسیک پوشیده می شود.

بنابراین آخرین مرحله ی دگرگونی منطقه،قبل از ژوراسیک اتفاق افتاده است.

-          سن مطلق گرانیت های پرفیروئید مشهد ،که قطعاتی از سنگ های دگرگونی مذکوررا درخود گرفته است قدیم ترازسیمرین پیشین است به علاوه ،سن مطلق جدیدترین گرانیت موجود درمنطقه نیز پرمین انتهایی – تریاس آغازی به دست آمده است .دراین ناحیه علاوه بردگرگونی هایی که درکنتاکت توده های نفوذی وجود دارند ،لا اقل سه فاز دگرگونی نا حیه ای درمشهد به شرح زیر ،شناخته شده است.

-          فاز M1 دگرگونی درجه ی ضعیف بارخساره ی شیست سبزوگسترش زیاد.

-          فازM2 دگرگونی شدید تر ازفاز قبلی ولی باگسترش کم تر .

-          فازM3 دگرگونی درجه ی ضعیف تر وباگسترش محدودتر.

نحوه ی گسترش اثرات ودگرگونی های مذکوردرتمام مناطق یکسان نیست ومطابق شکل دردو زون AوB که به وسیله ی منطقه ی گسل خورده وخردشده ازهم جدا شده اند ،باهم متفاوت است.

زون A یازون جنوبی دراین زون فقط اثرات دودگرگونی ناحیه ای M1وM2 رامی توان مشاهده کردکه تنوع چندانی ندارند وشامل کالک شیست های مختلف واسلیت است.قسمت اعظم منطقه به وسیله ی همین اسلیت ها پوشیده شده وروی هم رفته درتمام این زون ،شیستوزیته وفولیاسیون واحدی دیده می شود که درجه ی دگرگونی آن نیز ازرخساره ی شیست سبز تجاوز نمی کند.

حضور کانی های حرات بالانظیرآنورتیت وفلدسپات پتاسیم وحتی اسکاپولیت دراین زون که فاقد جهت یافتگی مشخص اند ،نشان دهنده ی دگرگونی دیگری است (فازM2).که اولا؛بادرجه ی حرارت بیشتری هم راه بوده است ،وبا دگرگونی ضعیف فاز M1 جوردرنمی اید ثانیا،عدم جهت یافتگی کانی های حرارت بالا نسبت به فاز دگرگونی M1 تایید کننده ی آن است.

زونB

دراین زون علاوه بر سه فاز دگرگونی M1وM2وM3 توده های نفوذی مهمی نی دیده می شود :

-          فازM1 آن مشابه دگرگونی M1 زون A است وفیلیت های اولیه به اسلیت تبدیل شده اند .

-          فازM2 باسری کانی های جدیدی که فاقد جهت یافتگی نسبت به M1 هستند درتمام ستگ های زون B دیده می شود ونشان دهند هی دگرگونی حرارتی مهمی است که سنگ هی منطقه رابه ميکاشیست های گرونا واستروتید دار تبدیل کرده است.

-          فازM3این فاز راباید یک دگرگونی قهقرایی دانست زیرا نسبت به فاز M2 ازدرجات حخرارت وفشارکم تری برخورداراست .ولی شیستوزیته ی جدیددی درمیکاشیست ها به وجود آورده وسبب رشد پورفیرهای فلدسپات درگرانیت G1 شده است .

توده های نفوذی

درجنوب وجنوب غربی مشهد ،توده های نفوذی متنوعی دیده می شوند که به صورت باریکه ی طویلی به طول 40کیلومتروبه عرض10 کیلومترگسترش دارند واگربا سایرتوده های نفوذی جنوب غربی مشهد (وکیل آباد ،گلستان ،طرقبه)،یک جا مورد توجه قرارگیرد ،طول آن به 70کیلومتر هم می رسد .به طورکلی این سنگ های نفوذی راکه بانام گرانیتوئید مشخص می کنیم ،درجهت شیستوزیته وفولیاسیون عمومی سنگهای منطقه ی B امتدادداشته واین مسئله احتمالا اولین نشانه ی سن سینماتیک بودن آن ها است.

اگردرروی زمین به رگه های آپلیتی وپگماتیتی که توده های نفوذی را قطع می کنند ،توجه کنیم ،به دونوع ازسنگ های گرانیتی برمی خوریم که ازنظرترکیب سن وبافت باهم متفاوت اند،وعبارتند از :

الف)انواع قدیمی یاگرانیت ها ی پورفیروئید.

ب)انواع جدید یا لوکوگرانیت ها .

الف )انواع قدیمی یا گرانیت های پورفروئید (G1) گسترش وبیرون زدگی این گرانیت بیش ازانواع دیگر است ودرآن فلدسپات های پتاسیم دارسه سانتی متری نیز دیده می شود .این فاسیس درمناطق خواجه مراد ،قشلاق ،کله چغوکی گسترش دارد .بخش های حاشیه ای این گرانیت چندان مشخص نیست واز توده ی اصلی جداودور مانده است( مانند گرانیت وکیل آباد ،کوه سنگی طرقبه وگلستان)ولی از نظر شیمیایی وکانی شناسی بین آن ها ارتباط نزدیکی وجود دارد .به طور کلی گرانیت های مزبور جهت یافتگی خاصی رانشان می دهند که اصولا به بیوتیت وگاهی به فلدسپات فراوان آن مربوط است .هسته ی مرکزی توده شیستوزیته ی ضعیفی به خود گرفته است که منوط به حضور بیوتیت است .درسمت مشرق (کوه خواجه مراد )،شیستوزیته نمایان تر می شود ودر این مکان گرانودیوریت هورنبلند دار ،فاسیس گنیسی به خود گرفته است .هرقدر به حوالی سنگ بست نزدیک می شویم دانه هاهم اندازه ،دانه متوسط وتقریبا فاقد جهت یافتگی مشخص می شود.ولی تونالیت های وکیل آباد فاسیس گنیسی ،یا حتی فاسیس کاتا کلاستیکی به خود گرفته است .این امر به فاز تکتونیکی دیررس مربوط می شود ،که سبب تغییر شکل بیوتیت وهورنبلند اولیه شده است .عمل کرد این فاز تکتونیکی درناحیه ی طرقبه شدید تر است وسنگ منظره ی شیستی ازخود نشان می دهد .جهت یافتگی های مزبور اولاباآنکلاوهای عدسی مانند سنگ های دربرگیرنده ی هم جهت اند .این مسئله احتمالا به تغییر شکل های تکتونیکی درهنگام تبلور ارتباط دارد .گرانیت های پورفیرئید انواع مختلف دارند که ازنظر ترکیب وبافت باهم متفاوت اند ولی ازنظر ژنتیک وهم خونی به هم ارتباط نزدیک دارند وشامل انواع زیراند:

1)تونالیت یا دیوریت کوارتزدارکوهسنگی که دانه متوسط وبیوتیت های آن جهت دارند.

2)تونالیت طرقبه ووکیل آباد  که هردو مشابه هم ومنظره گنیسی دارند.

3)گرانودیوریت سنگ بست که بیوتیت فراوان دارد باتوجه به این که هیچ گونه تغییر شکل تکتونیکی راتحمل نکرده اند احتمالا نسبت به انواع قبلی جدید تراست.

4)گرانیت پورفیروئید که درمرکز توده ی دارد وآنکلاوهای بازیک وفلدسپات های دانه درشت دارد .

5)گرانودیوریت خواجه مراد که شبیه گرانیت پورفیروئید است ومنظره ی گنیس چشمی دارد.

علاوه برانواع فوق گرانیت های دیگری نیز وجوددارد که گاهی تیره تروگاهی روشن تر ازانواع عادی است .این فاسیس ها راباید به تغییرات محلی مربوط دانست که اولی براثر هضم سنگ های مجاور ودومی براثر تفریق مجلی به وجود آمده اند و تمام گرانیت های ذدکر شده بالا را می توان نوعی گرانودیوریت وسن تکتونیک دانست.

ب)انواع جدید با لوکوگرانیت ها (G2)این توده به ابعاد 10در15کیلومتر بوده ودرجنوب مشهدبیرون زده اند .به علاوه درداخل گرانیت G1نیز تزریق شده است بنابراین جوان ترازآن است.

 درناحیه ی خلج بین دوگرانیت ،کنتاکت مشخصی وجوددارد وبه نحوبارزی می توان دوگرانیت G1وG2 راازهم تشخیص داد .به نحوی که گرانیت G1 به علت فراوانی بیوتیت وآنکلاوهای مختلف تیره و پورفیروئید است .درحالی که گرانیت G2 کانی های هم اندازه دانه متوسط وروشن دارند .ازنظر رنگ وفاسیس نوع اخیر رامی توا ن گرانیت یکنواختی محسوب داشت که فقط مقداربیوتیت تغییراتی درآن پدید آورده است .مهم ترین فرق ان با گرانیت G1 فقدان جهت یافتگی آن است به علاوه ازنظر شیمیایی واجد سیلیس زیادتری نیزمی باشد.

سنگ های رگه ای درکنتاکت بین دوگرانيت

وهم چنین درکوه خواجه مراد رگه ای آپلیتی وحتی رگه های ارتوز که گاهی واجد کوارتز نیز است دیده می شود.رگه های آپلینتی گاهی چین خورده بوده وگاهی به وسیله ی رگه های دیگر قطع می شوند .این مسئله نشان دهنده ی فاز های مختلف آپلیت زایی در منطقه است که ازنظر ترکیب نیزباهم فرق داند چنان که رگه های ثانوی اصولا فلدسپات کم ترو تورمالین زیادتردارند واین امر باقوانین تبلور توده های نفوذی تطبیق می کند.

اولترابازیک های جنوب مشهد باقیمانده ی پالئوتتیس رادرمنطقه بینالود به صورت نواری باریک وطویل ذکر کرده اند که درطول ده ها کیلومتر  درامتداد شمال غرب جنوب شرق کشیده شده است .این نوار ازسه بخش افیولیت ،سکانس رسوبی دگرگون شده وپیروکلاستیك ها تشکیل شده ومجموعا دررخساره شیست سبز دگرگون شده است.

درداخل سنگ های دگرگونی جنوب غربی مشهد اولترابازیک هایی به صورت بین لایه ای به ضخامت چند مترتا 70متر بیرون زدگی دارند که ازنشر سن ونحوه ی پیدایش اختصاصات ویژه ای رانشان می دهند اهم این اختصاصات عبارتند از :

1)سنگ های الترابازیک شامل دونیت ،ورلیت دولریت ،گابرووتولئی ایت است که ورلیت فراوان ترازهمه بوده وتماماازتفریق یک ماگما به وجود آمده اند .

2)سنگ ها ی مذکور تحت تاثیر دگرگونی قرارگرفته اند وهرجا که دگرگونی شدید تربوده فاسیس آمفیبولیتی ظاهر شده است .

3)توده های اولترابازیک به صورت سیل تزریق نشده اند بلکه به صورت جریان های گدازه زیردریایی بافاسیس هیالوکلاستیک درآب دریا فوران کرده اند.

4)ترکیب این فوران ها نظیر آن چه که امروزه ازبرآمدگی های کف وسط اقیانوس خارج می شود ازنوع تولئی ایتی واولترابازیک است.

5)ازنظرسنی این فوران ها دراردیوسین فوقانی به صورت بین لایه ای دراب دریا ته نشین شده و مجموعا دردونین فوقانی – کربونیفردگرگون شده اند.انواع اولیه ازنوع تولئی ایتی وبه تدریج بازیک ترشده وسپس تحت تاثیر عوامل تکتونیکی ودگرگونی بعدی قرارگرفته اند.

سوالات کارشناسی ارشد زمین شناسی ایران

*برای نخستین بار درکشور کلیه نمونه سوالات کارشناسی ارشد زمین شناسی ایران باامکان کپی برداری آسان ورایگان برروی اینترنت قرارگرفت*

نمونه سوالات کارشناسی ارشد زمین شناسی ایران

1)      روند کلی گسل های موجود درشمال تهران کدام است؟

1.      شرقی – غربی

2.      شمالی – جنوبی

3.      شمال شرقی – جنوب غربی

4.      جهت های متفاوت دارند.

2)      سازند کنگلومرا ی کرمان چه سنی دارد؟

1.      ائوسن

2.      الیگو- میوسن

3.      پالئوسن

4.      میوسن

3)      سن لایه های فسفات دار درناحیه ی جیرود- شمشک کدام است؟

1.      پرمین پیشین

2.      پرمین میانی

3.      دونین پیشین

4.      دونین پسین

4)      فراوانی وگسترش سنگ های آتش فشانی ترشیری درکدام زون زمین شناسی بیش تر است؟

1.      ایران مرکزی

2.      زاگرس

3.      کپه داغ

4.      مکران

5)      نئوتتیس درچه زمانی متولد شده است؟

1.      کرتاسه – پالئوسن

2.      پرمو-  تریاس

3.      تریاس – ژوراسیک

4.      دونین – کربونیفر

6)      چین خوردگی کنگلومرای بختیاری وهزاردره نتیجه ی کدام کوه زایی است؟

1.      آسترین

2.      پیرنه

3.      پاسادنین

4.      استرین

7)      هم زمان با آهک ماسه سنگی گلوکونیت دار (سنومانین )درایران مرکزی ،درکپه داغ کدام سازند رسوب می کرد؟

1.      ایتامیر

2.      پستلیق

3.      کشف رود

4.      مزدوران

8)      حوضه ی رسوبی کپه داغ، بعد از چه زمانی به وجودآمد؟

1.      ژوراسیک زیرین

2.      تریاس میانی

3.      کربونیفرزیرین

4.      پرمین میانی

9)      زون ارومیه – دختریک زون .......است؟

1.      افیولیتی

2.      آتش فشانی

3.      روراندگی

4.      دگرگونی

10)  پلات فرم ،ایران – عربستان طی کدام فاز کوه  زایی تشکیل شده است؟

1.      لارامین

2.      کارلین

3.      کاتانگایی

4.      سیمرین پیشین

11)  ازنظر ژئو فیزیکی کدام واحد زمین ساختی ایران هنوز تعادل تکتونیکی پیدا نکرده است؟

1.      کپه داغ

2.      سنندج- سیرجان

3.      ایران مرکزی

4.      البرز

12)  کدام یک از گسل های زیر جهت شمال غربی – جنوب شرقی ندارند؟

1.      تبریز

2.      زاگرس

3.      دهشیر – بافت

4.      کازرون

13)  گسلی که به فاز کوه زایی کاتانگایی مربوط نمی باشد کدام است؟

1.      البرز

2.      تبریز

3.      زاگرس

4.      کلمرد

14)  کدام گروه فسیلی شاخص کرتاسه ی بالایی است؟

1.      اربیتولینا،هترآستر،پیگوروس

2.      پریسفنکتس،رنه کبا،استفانوسراس

3.      سیکلولیتس،اگزوژیرا،اینوسراموس

4.      کلیپ آستر،اسکوتلا،پکتن

15)  رسوبات کواترنری درکدام ناحیه نسبت به نقاط دیگر ضخیم تراست؟

1.      جنوب دریای خزر

2.      جنوب زاگرس

3.      شمال زاگرس

4.      شرق ایران مرکزی

16)  شیل های بیابانک چه سنی دارند وبه طور جانبی با کدام رسوبات درارتباطند؟

1.      لیاس –رسوبات زغال دار

2.      کرتاسه ی زیرین – دولومیت ضخیم لایه ی چرت دار

3.      سنومانین – آهک مرجان دار

4.      آلبین –آهک اوربیتولین دار

17)  سن ،ترکیب وشکل آتش فشانی دماوندبه ترتیب عبارتند از:

1.      کواترنر،آلکالی،استراتوولکان

2.      پلیوکواترنر،آلکالی ،مخروط مرکب

3.      کواترنر،کالکوآلکالی،مخروط مرکب

4.      کواترنر،کالکوآلکالی،استراتو ولکان

18)  ترتیب تقدم سازند های زیر ازقدیم  به جدید عبارتند از:

1.      بایندر،باروت ،زاگون،سلطانیه

2.      بایندر،سلطانیه ،باروت ،زاگون

3.      زاگون ،باروت،سلطانیه ،بایندر

4.      سلطانیه ،بایندر،باروت ،زاگون

19)  لیتولوژی وسن سازند مبارک کدام است؟

1.      آهک ورمیکوله،کربونیفر زیرین

2.      آهک و دولومیت ،کربونیفر فوقانی

3.      عمدتا آهک وکمی مارن سیاه رنگ ،دونو- کربونیفر

4.      عمدتاآهک سیاه رنگ،کربونیفرزیرین

20)  مشخصات گسل البرز کدام است؟

1.      گسل معکوس است وحد دشت ساحلی خزررا ازارتفاعات دامنه ی شمالی جدامی کند.

2.      یک گسل قدیمی ورورانده است و پوسته ی اقیانوسی دربعضی نقاط آن دیده می شود.

3.      درسرتاسر دامنه ی جنوبی البرز واقع است وحاشیه ی شمالی آن در حال فرونشینی است.

4.      حد جدا کننده ی ارتفاعات البرز شمالی از البرز جنوبی ویک گسل تراستی است.

21)  کانسار مس سرچشمه چه سنی دارد؟

1.      میوسن

2.      تریاس

3.      ائوسن

4.      اینفراکامبرین

22)  به طور کلی رخساره های پالئوژن ناحیه ی البرز ومکران بایکدیگر چه فرقی دارند؟

1.      البرز رخساره ی فلیشی ومکران سنگ های ولکانیکی

2.      البرز شامل توف های سبزومکران رخساره های فلیشی

3.      البرز رخساره ی رسوبی کم عمق ومکران رخساره ی آلویال

4.      البرز آهک های نومولیت دار ومکران رخساره ژئوسنکلینال

23)  کدام یک از واحد های زمین شناسی وساختمانی ایران ازنظر رسوب گذاری واختصاصات ساختمانی مشابه ایران مرکزی وازنظر امتدادکلی ،مشابه زاگرس است؟

1.      مکران

2.      لوت

3.      سنندج – سیرجان

4.      البرز مرکزی

24)  کامل ترین رسوبات دریایی کربونیفر ایران درکدام ناحیه است؟

1.      البرزغربی

2.      زاگرس

3.      طبس

4.      مکران

25)  عمده فعالیت زون اتش فشانی سهند – بزمان یا ارومیه – دختربه کدام زمان مربوط است؟

1.      مزوزوئیک

2.      کواترنر

3.      پرکامبرین

4.      ترشیری

26)  بیش ترین گسترش افیولیت ها درکدام قسمت از ایران دیده می شوند؟

1.      جنوب غرب

2.      جنوب شرق

3.      شمال غرب

4.      زاگرس چین خورده

27)  کدام بخش ازسازند جیرود مربوط به دونین بالایی می باشد؟

1.      A

2.      B

3.      C

4.      D

28)  کدام حوضه ی زغالی مربوط به تریاس بالایی می باشد؟

1.      باداموکرمان

2.      سنگ رود در البرز

3.      شمشک درالبرز

4.      پروده طبس

29)  ازگرانیت های زیر کدام یک قدیمی ترند؟

1.      دوران

2.      علم کوه

3.      ماسوله

4.      کلاه قاضی

30)  ژیپس یا انیدریت درکدام سازند وجود ندارد؟

1.      پادها

2.      جیرود

3.      قم

4.      هیث

 

پاسخنامه

 

1.      1

2.      3

3.      4

4.      1

5.      2

6.      3

7.      1

8.      2

9.      2

10.  3

11.  4

12.  4

13.  2

14.  3

15.  4

16.  4

17.  1

18.  2

19.  4

20.  1

21.  3

22.  3

23.  3

24.  3

25.  4

26.  2

27.  1

28.  4

29.  1

30.  2

 

31)  دوره ی متالوژیک (فلززایی)ایران عمدتا کدام دوره است؟

1.      اینفراکامبرین

2.      پرکامبرین

3.      ترشیر

4.      کرتاسه

32)  بخش 5سازند میلا باکدام سازند درناحیه شرق هم زمان است؟

1.      درنجال

2.      شیرگشت

3.      کلمرد

4.      کالشانه

33)  درناحیه ی قم سنگ پوش(Cap rock)،کدام بخش از سازند قم راشامل می شود؟

1.      A

2.      C

3.      D

4.      F

34)  کدام یک ازنواحی ایران دارای پوسته ی اقیانوسی است؟

1.      زاگرس چین خورده

2.      کویربزرگ

3.      طبس

4.      دریایی خزر

35)  پوسته ی قاره ای ایران برای اولین بارتحت تاثیر کدام فاز کوه زایی دچار چین خوردگی وشکستگی عمیق شد؟

1.      کاتانگایی

2.      کالدونین

3.      هرسی نین

4.      آلپی

36)  ملافیروبازالت های آلکالن درشیست های لیاس مربوط به کدام فاز کششی است؟

1.      اتریشین(استرین)

2.      سیمرین پیشین

3.      لارامید

4.      هرسی نین

37)  کدام یک از گسل های زیر جوان ترند؟

1.      تبریز

2.      پشت بادام

3.      دهشیر – بافت

4.      کلمرد

38)  کدام سازند درالبرزساحلی ،با کنگلومرای هزار دره درالبرز جنوبی هم زمان است؟

1.      آغاجاری

2.      آپشرون

3.      بختیاری

4.      سازند قرمز بالایی

39)  بزرگ ترین معدن طلای ایران (معدن موته)درشمال شرقی گلپایگان قراردارد،نوع سنگ منشاء آن کدام است؟

1.      دایک های بازالتی هم راه با پیریت

2.      سنگ های دگرگونی

3.      سنگ های هوا زده حاوی کانی های کلریت

4.      گرانیت آلکالن

40)  امتداد گسل نای بند کدام است؟

1.      شمالی - جنوبی

2.      شرقی – غربی

3.      شمال غرب – جنوب شرق

4.      شمال شرق – جنوب غرب

41)  پی سنگ حوضه ی رسوبی کپه داغ از چه نوع است وچه سنی دارد؟

1.      گرانیتی- تریاس

2.      آتش فشانی – پرمین

3.      دگرگونی – کربونیفر

4.      رسوبی – کامبرین

42)  کدام دو سازند هم زمان نیستند؟

1.      پابده – جهرم

2.      دلیچای – بادامو

3.      شمشک – کشف رود

4.      کرج – آسماری

43)  کدام مطلب درمورد دریای خزر صحت ندارد؟

1.      ضخامت پوسته ی گرانیتی گودال جنوبی خزر درحدود 5کیلومتر است.

2.      فرونشینی یک نواخت وثابت کف دریای خزر قبل از پلیوسن آغاز شده است.

3.      قسمت اعظم رسوبات گودال خزر جنوبی طی پلیوسن وکواترنر ته نشین شده است.

4.      گودال جنوبی خزر به وسیله ی گسل های معکوس و فعال درحاشیه ی غربی وجنوبی محدود شده است.

44)  کامل ترین وضخیم ترین رسوبات پالئوزوئیک درکدام منطقه رخ نمون دارد؟

1.      زاگرس چین خورده

2.      سنندج – سیرجان

3.      شیر کوه یزد

4.      شیرگشت طبس

45)  آخرین فاز کوه زایی که ایران راتحت تاثیر قرارداده حدود چند میلیون سال قبل اتفاق افتاده است؟

1.      2

2.      7/3

3.      8/3

4.      5

46)  پی آمد حرکات تکتونیکی کرتاسه ی پایانی درحوضه ی کپه داغ به چه صورت ظاهر شده است؟

1.      برجای ماندن رسوبا ت تبخیری

2.      دگرشیبی وته نشینی کنگلومرا

3.      رسوبات قرمز وقاره ای

4.      عمیق شدن دریا وته نشینی رخساره ی آهکی

47)  نبود مهم رسوب گذاری درپالئوزوئیک ایران مربوط به کدام دوره است؟

1.      کامبرین زیرین

2.      کربونیفرمیانی وفوقانی

3.      کربونیفر زیرین

4.      دونین فوقانی

48)  حوادث کوه زایی وخشکی زایی دراواخر ژوراسیک تا اوایل پالئوسن درایران به ترتیب چه نام دارد؟

1.      سیمرین پیشین – لارامید – سیمرین پسین

2.      سیمرین پسین – لارامید – استرین

3.      سیمرین پیشین – سیمرین پسین – لارامید

4.      سیمرین پسین – استرین – لارامید

49)  بخش شیل چپقلو جزء کدام سازند است؟

1.      باروت

2.      زاگون

3.      سلطانیه

4.      کهر

50)  سن توفیت های سبز البرز کدام است؟

1.      ائو – الیگوسن

2.      ائوسن میانی

3.      الیگوسن میانی

4.      پالئوسن

51)  گسل هریرود درکدام زون ساختمانی واقع است؟

1.      بینالود وکپه داغ

2.      بین بلوک لوت وطبس

3.      شمال مکران

4.      شرق ایران

52)  معادل سازند شمشک درکپه داغ کدام سازند است؟

1.      چمن بید

2.      شوریجه

3.      کشف رود

4.      مزدوران

53)  کدام گروه از سازند های زیر هم زمانند؟

1.      سردر – الیکا

2.      سرخ شیل – الیکا

3.      نسن – سردر

4.      جمال – سرخ شیل

54)  سن رسوبات سازند شیرگشت کدام است؟

1.      اردویسین

2.      سیلورین

3.      کامبرین میانی

4.      کامبرین فوقانی

55)  فرورفتگی های موجود درایران مرکزی پی آمد کدام کوه زایی است؟

1.      استرین

2.      پیرنه

3.      سیمرین پسین

4.      تاشک

56)  گرانیت دوران به وسیله ی کدام سازند پوشیده می شود؟

1.      لالون

2.      کهر

3.      بایندر

4.      تاشک

57)  وسیع ترین سری آتش فشانی ایران مرکزی مربوط به چه دوره ای است؟

1.      ائوسن

2.      تریاس

3.      ژوراسیک

4.      کرتاسه

58)  رسوبات کامبرین تا دونین باضخامت 7کیلومتری که درخاورمیانه بی نظیر است درکدام منطقه واقع است؟

1.      البرز غربی

2.      زاگرس

3.      طبس

4.      بینالود

59)  باز شدن دریای سرخ درزمین شناسی ایران چه تاثیری گذاشته است؟

1.      چین خوردگی البرز

2.      چین خوردگی زاگرس

3.      فعالیت ماگمایی البرز

4.      فعالیت ماگمایی زاگرس

60)  گسل مشخص کننده ی حد شمالی کویر بزرگ چه نام دارد؟

1.      میامی

2.      ده شیر- بافت

3.      البرز

4.      درونه

پاسخنامه

31.  3

32.  2

33.  3

34.  4

35.  1

36.  2

37.  3

38.  2

39.  4

40.  1

41.  3

42.  4

43.  1

44.  4

45.  1

46.  3

47.  2

48.  4

49.  3

50.  2

51.  4

52.  3

53.  2

54.  1

55.  2

56.  3

57.  1

58.  3

59.  2

60.  4

سوالات کارشناسی ارشد زمین شناسی ایران

1)      کوه زایی کالدونین موجب حذف رسوبات .......درالبرزمرکزی شده است.

1.      دونین فوقانی

2.      دونین میانی وزیرین

3.      کربونیفر فوقانی

4.      کربونیفر زیرین

2)      درمقطع نمونه ، سازند الیکا ...

1.      به طور هم شیب (پارا کنفرمParaconforme)روی سازند نسن قرار می گیرد.

2.      به طور هم شیب (پارا کنفرمParaconforme)روی سازند دورود قرار می گیرد.

3.      به طور دگرشیب روی نسن قرار می گیرد.

4.      به طور دگرشیبی فرسایشی روی روته قرار می گیرد.

3)      سازند لار با کدام یک از سازند های شرق ایران مرکزی مطابقت دارد؟

1.      لایه های مارنی بغمشاه شرق ایران مرکزی

2.      آهک های اسپاک

3.      آهک های شتری شرق ایران مرکزی

4.      آهک های اسفندیار درمنطقه ی طبس

4)      کوه زایی لارامید موجب .....شده است.

1.      گرانیت زایی الوند در همدان

2.      گرانیت زایی درجنوب مشهد

3.      دگرگونی مجموعه ی ده سلم

4.      دگرگونی زون بینالود

5)      رسوبات پلیوسن دردامنه ی شمالی البرز..... ودامنه ی جنوبی .....است.

1.      قاره ا ی ،قاره ای

2.      قاره ای ،دریایی

3.      دریایی ،دریایی

4.      دریایی ، قاره ای

6)      سازند قم درایران مرکزی هم ارز با کدام یک از سازند های زاگرس محسوب می شود؟

1.      سازند سورمه

2.      سازند گدون

3.      بخشی از آهک ها ی آسماری

4.      سازند فهیلان

7)      سازند های پلیو- کواترنر دراطراف تهران ازقدیم به جدید به ترتیب عبارتند از:

1.      بختیاری ،هزار دره ،کهریزک، آبرفت تهران

2.      بختیاری ،کهریزک، آبرفت تهران

3.      کهریزک ،هزاردره ،آبرفت تهران

4.      هزار دره،کهریزک ،آبرفت تهران

8)      گود ترین بخش فلات ایران چه نام دارد؟

1.      آذربایجان

2.      بخش شمالی دشت لوت

3.      جازموریان

4.      کویربزرگ ایران مرکزی

9)      توده ی نفوذی شاه کوه(شرق ایران)مجاورده سلم درارتباط با حرکات کدام کوه زایی شکل گرفته است؟

1.      سیمرین پیشین

2.      سیمرین پسین

3.      ساب هرسی نین

4.      لارامید

10)  جوان ترین سازند دریایی کپه داغ چه نام دارد؟

1.      خانگیران

2.      سنگانه

3.      گدون

4.      مزدوران

11)  کدام جمله درباره ی سازند ژیپس – ملافیر درالبرز مرکزی صادق است؟

1.      به دنبال فاز کوه زایی لارامید وخروج از آب البرز حاصل شده است.

2.      به دنبال کوه زایی های تریاس میانی وخروج از آب البرز حاصل شده است.

3.      درحد بین دوره ی ژوراسیک وکرتاسه به جا مانده است.

4.      درداخل رسوبا ت سازند شمشک بخش هایی از ژیپس – ملافیر دیده می شود.

12)  لیتولوژی عمده وسن سازند لشکرک کدام است؟

1.      شیل ماسه سنگ آهک – اردویسین آغازی تا میانی

2.      شیل ژیپس آهک  - اردویسین آغازی تا میانی

3.      شیل ماسه سنگ آهک – کامبرین میانی تا اردویسین زیرین

4.      ماسه سنگ آهک مارن – کامبرین میانی تا اردویسین میانی

13)  سازند خوش ییلاق معرف رسوبات کدام دوره است؟

1.      سیلورین

2.      دونین

3.      ژوراسیک

4.      کرتاسه

14)  کدام گزینه درمورد سازند فجن صادق نیست؟

1.      درداخل آن قطعات توفیت سبز دیده نمی شود.

2.      به طور هم شیب دربالای سازند زیارت قرار دارد.

3.      سن آن پالئوسن تا ائوسن زیرین است.

4.      معادل کنگلومرای کرمان است.

15)  عظیم ترین پیش روی دریایی ایران مربوط به کدام دوره است؟

1.      اولیگومیوسن

2.      پرمو – تریاس

3.      ژوراسیک

4.      کرتاسه

16)  ویژگی های سنگ شناسی سازند نسن چیست؟

1.      تناوبی از شیل وماسه سنگ

2.      تناوبی از شیل مارنی وآهک نودولار

3.      مارن های ژیپس دار وماسه سنگ

4.      ماسه سنگ های دارای اثرات تری لوبیت

17)  سازند نای بند چه سنی دارد؟

1.      پرمو- تریاس

2.      پرمو- کربونیفر

3.      تریاس بالایی

4.      کربونیفر بالایی

18)  شیل های بیابانک ایران مرکزی چه سنی دارند؟

1.      تریاس فوقانی

2.      ژوراسیک زیرین

3.      کرتاسه ی زیرین

4.      کرتاسه ی فوقانی

19)  سن سازند شیرگشت چیست؟

1.      بخش زیرین اردویسین میانی

2.      دونین زیرین

3.      سیلورین تا کامبرین

4.      کامبرو – اردوسین

20)  ازنظرترکیب شیمیایی کدام یک از آتش فشان های نیمه فعال ایران آلکالی تر است؟

1.      بزمان

2.      دماوند

3.      سبلان

4.      سهند

21)  درنتیجه ی کدام حرکات کوه زایی رسوبات سازند کرج به شدت چین خورده اند؟

1.      سیمرین

2.      لارامید

3.      پیرنه

4.      اواسط میوسن

22)  حرکات کدام یک از گسل های زیر ازنوع تراستی است؟

1.      سلطانیه

2.      قم – زفره

3.      کازرون

4.      مشاء – فشم

23)  بقایای پائوتتیس درشمال ایران درکدام زون ساختمانی دیده شده است؟

1.      بینالود – گرگان رشت

2.      کپه داغ – البرز غربی وآذربایجان

3.      بینالود – زاگرس

4.      کپه داغ – زاگرس

24)  سن معادل آهن بافق ومس سرچشمه به ترتیب عبارتند از:

1.      اینفراکامبرین،اینفراکامبرین

2.      ائوسن – الیگوسن

3.      اینفراکامبرین،ائوسن پایانی

4.      پرکامبرین،کرتاسه

25)  لیتولوژی اصلی وسن سازند مبارک کدام است؟

1.      آهک – کربونیفر زیرین

2.      آهک – کربونیفر بالایی

3.      دولومیت – پرموکربونیفر

4.      شیل وآهک – پرمین زیرین

26)  فراوان ترین وبیش ترین رسوبات گچ ایران درچه زمانی به جا گذاشته شده است؟

1.      ائوسن  زیرین

2.      اینفراکامبرین

3.      ژوراسیک

4.      میوسن

27)  سازند تربور به رسوبات چه اشکوبی اطلاق شده است؟

1.      اشکوب های کرتاسه ی زیرین

2.      بارمین

3.      کنیاسین

4.      کامپانین جوان – ماستریشتین

28)  سازند جمال با کدام یک ازسازند های البرز مطابقت دارد؟

1.      باآهک های مبارک درشرق البرز

2.      بالایه های گذ ر پرموتریاس درالبرز

3.      بخشی از لایه های زیرین لار

4.      با بخش عمده ای ازسازند درود وسازند روته

29)  درشکل زیر،علامت سوال معرف نام کدام سازند درزاگرس است؟

1.      سورمه

2.      ساچون

3.      گورپی

4.      نی ریز

30)  سن افق زغال دار گوشه ی شمال شرق ایران (سازندآق دربند) کدام است؟

1.      تریاس پسین

2.      ژوراسیک آغازی ومیانی

3.      ژوراسیک آغازی

4.      کربونیفر فوقانی

پاسخنامه

1.      2

2.      1

3.      4

4.      1

5.      4

6.      3

7.      4

8.      3

9.      2

10.  1

11.  3

12.  1

13.  2

14.  2

15.  4

16.  2

17.  3

18.  3

19.  1

20.  2

21.  3

22.  4

23.  1

24.  3

25.  1

26.  4

27.  4

28.  4

29.  2

30.  1